25
Want ghy waert i 61 als dwalende schapen: maer ghy zijt nu bekeert tot den Herder ende 62 Opsiender uwer zielen.
|
-
1
- Namelick, dewijle ghy wedergeboren zijt uyt dit onverganckelick zaet des levenden Godts. Want dese vermaninge vloeyt uyt de voorgaende leere.
-
a
- Matth. 18.3. Rom. 6.4. 1.Corinth. 14.20. Ephes. 4.23. Coloss. 3.8. Hebr. 12.1.
-
2
- D. als menschen die nu nieuwlicks door Godts Geest ende woort zijt wedergeboren.
-
3
- Namelick, tot u geestelick voedsel, ende versterckinge des nieuwen mensches, die alreede in u is.
-
4
- D. de geestelicke melck, gestelt tegen de lichamelicke melck, die de nieuwgeborene kinderkens begeeren, gelijck dit Griecks woort logicon oock genomen wort, Rom. 12.1. Andere nemen ’t voor woordelicke melck, D. die in Godts woort bestaet, om aen te wijsen, dat gelijck het woort Godts is het geestelick zaet van onse wedergeboorte, het selve woort oock is het geestelick voedsel in deselve.
-
5
- Dit doet Petrus daer by, om dat gelijck de suyvere melck het rechte voedsel geeft, alsoo oock het woort Godts, dat onvervalscht is, het rechte voedsel geeft voor de ziele ende den geestelicken mensche.
-
6
- D. gevoelt hebt, waer geworden zijt in u gemoedt, Namel. door de kracht van Godts woort, ende Geest. Hy gaet dan noch voort in de gelijckenisse van de kinderen, die de rechte melck harer voedsteren van de vervalschte lichtelick door den smaeck plegen te onderscheyden, de eene aen te nemen, de andere te verwerpen. Siet Ioan. 10.4, 5.
-
7
- Nam. Iesus Christus, gelijck het volgende vers mede brenght.
-
8
- Namel. Heere Iesum, gelijck de volgende verssen vereyschen.
-
9
- D. eenen geestelicken steen. Ende wort Christus alsoo genoemt tegen de levenloose steenen van den ceremonialen tempel, die een afbeeldinge was van het geestelick Huys Godts, dat is, van sijne gemeynte, daer Godt met sijnen Geest ende genade in woont, 1.Cor. 3.16. waer van Christus de fondamentsteen is, 1.Cor. 3.11. ende den hoecksteen, op welcken soo wel Ioden als Heydenen tot eenen tempel Godts gebouwt worden. Siet oock Ephes. 2.20, etc.
-
10
- D. van een groot deel der menschen, wereltsche ende ongeloovige, voornamelick de Ioden ende hare Overste.
-
11
- D. geestelicke steenen, gelijck in het vervolgh verklaert wort.
-
12
- D. door het geloove meer ende meer vereenight.
-
e
- Apocal. 1.6. ende 5.10.
-
13
- Namelick, der danckbaerheyt, die in ’t Nieuwe Testament nu alleen worden gevoordert van alle geloovige, als daer is de offerande van onse lichamen, dat is, van ons selven, den Heere tot een eygendom, Rom. 12.1, 2. ende ’t offer des lofs ende onser gebeden voor Godt, mitsgaders der weldadigheyt tegen onsen naesten, Hebr. 13. versen 15, 16. Apocal. 8.3, 4. ende hier na vers 9.
-
f
- Rom. 12.1. Hebr. 12.28.
-
14
- Want gelijck onse persoonen Gode niet aengenaem en zijn dan door het geloove in Iesum Christum, Rom. 5. vers 1. ende 8. vers 39. alsoo en konnen oock onse wercken, van wegen hare onvolmaecktheyt, Gode niet behagen dan in Christo Iesu, ende om sijnent wille. siet Hebr. 11.4. ende 13.15, 21.
-
15
- Namelick, ten deele Iesa. 8. vers 14. ende 28.16. ende ten deele Psalm 118. vers 22. uyt welcke plaetsen den Apostel Petrus dese woorden verhaelt, latende eenige woorden uyt, die tot sijn voornemen niet en dienden, maer den sin daer van oprechtelick verhalende. Andere setten het over, Daerom vervat hy (namelick Godt) oock in de Schrift.
-
16
- Siet hier voren d’aenteeck. op vers 4.
-
17
- D. in sijne verwachtinge niet bedrogen worden: gelijck Rom. 5.5. ende 10.11.
-
18
- Ofte, eerlick. Gr. dierbaerheyt, ofte, eerlickheyt, D. seer eerlick, ofte dierbaer.
-
19
- Namelick, in den Psalm 118.22. ende Iesa. 8.14. waer van siet de verklaringe op Matth. 21.42. Ephes. 2.20.
-
h
- Psalm 118.22. Matth. 21.42. Actor. 4.11.
-
20
- Namelick, voor Godts gemeynte, niet tegenstaende alle wederstant ende woelinge die de ongehoorsame daer tegen hebben gedaen.
-
21
- Namelick, voor de ongehoorsame selve, die haer tegen desen steen door ongeloove hebben gekant, gelijck het volgende vers verklaert.
-
22
- Dat is, waer toe sy oock verordineert zijn, gelijck het woort setten, ofte, stellen, oock wort genomen, Ioan. 15. vers 16. Actor. 13.47. 1.Thessal. 5.9 Niet dat Godt yemant soude setten, ofte ordineeren om sijn woort ongehoorsaem te zijn, voor soo veel dat sonde is. Want sulcks soude strijden tegen Godts nature, Psalm 5.5. Iacob. 1.13. maer om dat Godt door sijn rechtveerdigh oordeel dese halsstarrige menschen in hare halsstarrigheyt heeft over gegeven, om dese hare ongehoorsaemheyt tegen Christum meer ende meer te ontdecken, Luce 2.34. ende haer selven alsoo de verdiende straffe ende toorne Godts met hare ongehoorsaemheyt meer ende meer over den hals te halen. Siet Iesa. 8.14. Matth. 21. vers 44. ende de aenteeckeninge op Rom. 1.24. ende 9.17.
-
k
- Exod. 19.5. Deuter. 7.6. ende 14.2. ende 26.18. Ephes. 1.14.
-
23
- Namelick, die Christum hebt aengenomen met waren geloove.
-
24
- D. u komen alle dese privilegien ende eertijtelen metter daet toe, die het gantsche volck Israëls doorgaens ende insonderheyt Exod. 19.5, 6. Deuter. 26.18, 19. ten aensien van het uyterlick verbont, worden gegeven. siet oock Malach. 3.16, 17. Rom. 9.8.
-
25
- Dat is, Koningen ende Priesters, gelijck Ioannes spreeckt Apoc. 1.6. Moses seght Exod. 19.6. een Priesterlick Koninckrijck. Doch d’Apostel volght de Griecksche oversettinge, dewijle het eenen sin heeft.
-
26
- Gr. een volck tot verkrijginge, D. dat Godt hemselven door sijn bloet tot een eygendom heeft verkregen, Actor. 20.28.
-
27
- D. de eygenschappen, namelick, de wijsheyt, mogentheyt, rechtveerdigheyt, genade, ende barmhertigheyt Godts.
-
28
- Namel. der onwetenheyt ende natuerlicke boosheyt.
-
29
- D. tot heyligheyt ende ware kennisse Godts. Siet Actor. 26.18.
-
m
- Hose. 1.10. ende 2.22. Rom. 9.26.
-
30
- Dese plaetse is genomen uyt Hose. 2.22. die de Apostel hier van de verstroyde Ioden, die tot Christum bekeert waren, ende Paulus, Rom. 9.25. oock van de bekeerde Heydenen verklaert, die nu beyde een volck Godts in Christo zijn, Ephes. 2.13, etc.
-
31
- Ofte, bywooners, van welck woort siet de aenteeckeninge op Cap. 1. vers 17.
-
n
- Rom. 13.14. Galat. 5.16.
-
32
- D. tegen de saligheyt der ziele, Namel. om die te verderven. Een andere sake is ’t daer Paulus van spreeckt Rom. 7. vers 23. ende Galat. 5.17. als hy den strijt van vleesch ende geest tegen malkanderen beschrijft.
-
o
- Rom. 12.17. 2.Corinth. 8.21. Philip. 2.15.
-
p
- Titum 2.8. 1.Petr. 3.16.
-
33
- D. in dien tijt als de Heere haer sal aensoecken door sijne genade tot bekeeringe. siet dergelijcke Luce 1.68. ende 19.44. Andere nemen het voor den dagh, in welcken de geloovige van de ongeloovige versocht ofte vervolght worden: om dat het menighmael geschiet, dat de vervolgers aensiende de Godtsaligheyt ende lijdtsaemheyt der vervolghde, daer door tot achterdencken worden gebracht, ende dien Godt selve beginnen te prijsen, welckers kinderen sy te voren vervolghden.
-
34
- Gr. menschelicke scheppinge: welcke woorden eenige voor de Overheyt selve nemen, die alsoo genaemt wort, om dat sy uyt menschen bestaet, ende door menschen ordinaerlick wort gestelt. Andere verstaen het van de ordiantien ende wetten die de Overheyt tot onderhoudinge der burgerlicke eenigheyt ende welvaert maeckt. Doch de eerste verklaringe komt met de volgende woorden wel soo wel over een.
-
35
- Namel. in al dat sy u gebieden, soo sulcks tegen Godt ende sijn bevel niet en strijt. Siet Actor. 4.19.
-
36
- D. om dat het Godts wille is u door deselve te regeeren. Siet Rom. 13.1. 1.Tim. 2.2.
-
37
- Door welcken hier de Roomsche Keyser wort verstaen, onder welckers gebiedt die provincien als doen stonden.
-
39
- D. hy geen oorsake en hebbe om u te lasteren. Een gelijckenisse genomen van de peerden, ofte stieren, die men een gebit in den mont leght, of muylbant, om haer het quaetdoen te beletten. siet Matth. 22. vers 34. 1.Corinth. 9.9.
-
v
- Ioan. 8.32. Rom. 6.18. Galat. 5.1.
-
40
- Dat is, als van Christo wel vry gemaeckt van de heerschappije des duyvels ende der sonde, maer niet om onder dit decksel u de gehoorsaemheyt der Overheden te ontrecken, ofte quaet te doen: maer om Godt te dienen, ende sijne wetten te gehoorsamen.
-
x
- Rom. 12.10. 1.Petr. 5.5.
-
41
- Namelick, met de eere die hem volgens sijnen staet ende beroep toekomt.
-
y
- Rom. 12.10. Ephes. 4.3. Hebr. 13.1. 1.Petr. 1.22.
-
42
- D. de broederen ende hare Christelicke vergaderingen: gelijck hier na Cap. 5. vers 9.
-
a
- Ephes. 6.5. Coloss. 3.22. 1.Timoth. 6.1. Titum 2.9.
-
43
- Namelick, niet alleen der straffe, maer oock der overtredinge van hare geboden, ende met sorghvuldigheyt om haer niet te vertoornen, soo veel in u is.
-
44
- Namel. in den Heere, gelijck Paulus daer by voeght, Ephes. 6.1.
-
45
- Gr. den verdraeyden, krommen, slimmen, verkeerden.
-
46
- Namelick, by Godt, gelijck in het eynde van het 20 vers daer by gevoeght wort, dat is, ’t is Gode aengenaem.
-
47
- Gr. om de conscientie Godts, D. om dat hy in sijne conscientie hem verbonden houdt Godt boven alle te dienen ende te gehoorsamen.
-
49
- Namelick, voor Godt, gelijck in het eynde van het vers.
-
50
- Dat is, als ghy het wettelick gebodt uwer heeren veracht ofte overtreedt.
-
51
- Gr. met vuysten geslagen.
-
c
- 1.Petr. 3.14. ende 4.14.
-
52
- Dat is, Godt dient, ende sijne geboden gehoorsaemt.
-
53
- Namelick, als discipelen Christi, op dat ghy sijn kruys soudt dragen, Matth. 10. vers 38. ende 16.24, etc.
-
d
- Ioan. 13.15. Philip. 2.5. 1.Ioan. 2.6.
-
54
- Ofte, patroon, voorschrift. Een gelijckenisse genomen van de schilders ofte schrijfmeesters.
-
55
- Namelick, niet alleen in sijn lijden, maer oock in sijne lijdtsaemheyt, gelijck volght.
-
e
- Iesa. 53.9. 2.Corinth. 5.21. 1.Ioan. 3.5.
-
f
- Matth. 27.39. Ioan. 8.48, 49.
-
56
- D. gaf sijne sake over, ofte, beval sijne sake. Ofte, gaf hemselven over, ofte, gaf de wrake over.
-
g
- Iesa. 53. vers 4. Matth. 8.17.
-
57
- Namelick, als een offerande voor onse sonde, om door de straffe die hy voor deselve in lichaem ende ziele leedt, de sonde te niete te doen, gelijck den bock der versoeninge de sonde des volcks opgeleght wierden, Levit. 16. vers 21. ende gelijck Iesaias daer van propheteert, Iesa. cap. 53. vers 4. ende Paulus verklaert 2.Corinth. cap. 5. vers 21.
-
58
- Ofte, aen het hout, Dat is, op ofte aen het kruyce.
-
59
- Gr. afgeworden zijnde, ofte, afgescheyden zijnde, namelick, door de kracht sijnes doots ende sijner voldoeninge.
-
60
- Gr. strame, namelick, die hy om onsent wille gedragen heeft: welck woort de Apostel hier te liever gebruyckt, overmits de dienstknechten, om dat sy Christenen waren, dergelijcke stramen van hare harde heeren dickmael moesten dragen.
-
i
- Iesa. 53.6. Ezech. 34.6. Luce cap. 15. vers 4.
-
61
- Namelick, in uwe onwetenheyt ende blintheyt. Ende siet hier de Apostel op het 6 vers Iesa. cap. 53.
-
62
- Gr. episcopon, Dat is, toesiender ofte opsiender, dat is, die sorge draeght voor de saligheyt uwer zielen, al is het dat uwe lichamen hier dickmael mishandelt worden. Siet Matth. 10.28.
|