29
e Want onse Godt is 81 een verteerende vyer.
|
-
1
- Dat is, sulck eenen hoop ofte menighte van getuygen, als in ’t voorgaende Capittel verhaelt zijn, die in het geloove ende hope stantvastelick ende lijdtsamelick hebben volherdt.
-
2
- Soo spreeckt den Apostel, om dat gelijck een wolcke, die rontom ons in de lucht hanght, altijt van ons gesien wort, hoe wy ons keeren, wy oock alsoo waer wy ons keeren in Godes woort dese exempelen voor oogen vinden.
-
a
- Rom. 6.4. Ephes. 4.22. Coloss. 3.8. 1.Petr. 2.1, 2.
-
3
- Namelick, van wereltsche sorge, bekommeringe, ende wellusten, gelijck oock Christus de sijne vermaent Luce 21. vers 34.
-
4
- Hy verstaet hier insonderheyt de sonde van begeerlickheyt, die van selfs uyt de overblijfselen der verdorvene natuere lichtelick in ons rijst, ofte door de occasien die uytwendigh voorvallen ons in onsen Christelicken loop verhinderingen voort brenght, die wy moeten wederstaen ende van ons werpen. Siet Rom. cap. 8. versen 1, 13.
-
5
- Gr. die lichtelick ons omstaet.
-
b
- Rom. 12.12. Hebr. 10.36.
-
6
- Ofte, door lijdtsaemheyt loopen. Want als de loopbane langh is, ende swarigheden op den wegh zijn, soo is oock lijdtsaemheyt in het loopen van noode om niet te beswijcken.
-
7
- Ofte, den loopstrijt. Want beyde beteeckent het Griecks woort agon. Ende vergelijckt de Heylige Schrifture elders oock den stant ende het leven eens Christens met eenen loop om prijs, ofte eenen strijt in het loopen, 1.Corinth. cap. 9. vers 24. 2.Timoth. cap. 4. vers 7.
-
8
- Namelick, voor al: want hoewel wy oock wel doen siende op de voorgaende getuygen, soo moeten wy nochtans voor al onse oogen hier in op Christum slaen, die de leydtsman tot het geloove is, ende de volmaker van het selve.
-
d
- Luce cap. 24. vers 26. Philip. cap. 2. versen 8, 9, etc. 1.Petr. cap. 1. vers 11.
-
9
- Dat is, in plaetse van de vreught, Namelick, welcker gebruyck hy hadde konnen behouden, ’t en ware dat hy hem om onsent wille hadde vernedert, ende het kruyce verkoren, Philip. 2. vers 6, etc. Andere setten het over, om de vreughde, Namelick, tot dewelcke hy door sijn lijden, niet alleen selve soude komen, maer oock de geloovige brengen, Luce cap. 24. vers 26. 1.Petr. cap. 1. vers 11.
-
10
- Namelick, die hem van de sondaren aengedaen wiert in leven ende sterven, gelijck in het volgende vers verklaert wort.
-
11
- Namelick, daer na, als hy dit alles stantvastelick ende lijdtsamelick hadde overwonnen, ons oock tot een exempel van een geluckige uytkomste.
-
12
- Namel. Iesum, die soo groot ende heerlick is, dat wy by hem niet en konnen vergeleken worden.
-
13
- Hier door wort alle verachtinge, smaet, ende hoon verstaen, die Christo tot de schandelicke doot des kruyces toe is aengedaen geweest.
-
14
- Dat is, van de godtloose ende onrechtveerdige menschen, die hy met een woort hadde konnen verslaen, gelijck dit woort oock genomen wort Psalm 1. vers 1. Ioan. 9. versen 25, 31.
-
16
- Dat is, in de volstandige hope ende lijdtsaemheyt uwer ziele.
-
f
- 1.Corinth. cap. 10. vers 13.
-
17
- Dat is, tot den uytersten, ofte tot der doot toe.
-
18
- Sommige nemen hier het woort sonde voor sondaren, gelijck vers 3 is uytgedrukt. Andere voor de sonde selve die in ons is, daer hy vers 1. van gesproken heeft, die wy met swaren strijt moeten afleggen, oock selfs door de kastijdingen ende verdruckingen, gelijck versen 10, 11. wort verklaert.
-
19
- Ofte, ende hebt ghy vergeten, etc.? vraeghsgewijse.
-
20
- Namelick, der wijsheyt, Proverb. cap. 3. versen 11, 12.
-
g
- Iob 5.17. Proverb. cap. 3. vers 11. Apoc. 3.19.
-
21
- Het Griecks woort paideia beteeckent eygentlick eene kastijdinge die den kinderen tot hare verbeteringe wort aengedaen.
-
22
- Ofte, wedersproken, met woorden getuchtight.
-
23
- Dat is, voor sijnen sone erkent ende houdt.
-
24
- Namelick, lijdtsamelick, ofte, gewillighlick, als voren.
-
25
- Dat is, sulck is u een seker teecken dat ghy rechte kinderen zijt, ende dat Godt die u toesendt als een vader. Want de godtloose worden oock wel van Godt gestraft, maer als van een Rechter, ende spreken dickwils Godtslasteringen tegen den Godt des hemels in dese straffingen. Siet Apocal. cap. 16. versen 10, 11. ofte vallen in wanhope, gelijck Saul, Iudas, etc.
-
26
- Namelick, ware ende rechte kinderen.
-
27
- Namelick, die de Vaders dickmael verre van haer doen, ende voor welcke sy geen rechte sorge menighmael en dragen, om dat sy hare rechte erfgenamen niet en zijn.
-
28
- D. onser lichamen, gelijck de tegenstellinge van den vader der geesten vereyscht.
-
29
- D. den vader der zielen, gelijck dit woort geesten oock hier na vers 23. wort genomen. Ende wort Godt een vader der geesten bysonderlick genaemt, om dat onse zielen van hem sonder middel in de lichamen worden geschapen. Siet hier van oock Num. 16. vers 22. ende 27.16. Eccles. c. 12. vers 7. Zach. 12.1.
-
30
- Gr. voor weynige dagen, Dat is, in de jaren onser jonckheyt.
-
31
- Want door het afsterven der sonde, ende door de oeffeninge der lijdtsaemheyt nemen wy meer ende meer toe in de heyligheyt, waer van de kastijdingen middelen ende instrumenten zijn.
-
32
- Dat is, der gerechtigheyt die onse conscientien vrede ende blijdtschap toebrenght, in plaetse van de droefheyt, die ons de kastijdinge aendede: namelick, dewijle wy daer door versekert worden, dat wy rechte kinderen zijn.
-
33
- Namelick, met geduldt ende lijdtsaemheyt als voren.
-
34
- Namelick, om met blijdtschap in de loopbane tot den eynde toe te loopen. Ende is een besluyt van dese vermaninge in het eerste vers voorgestelt.
-
35
- Ofte, gangen met uwe voeten.
-
36
- Dat is, meer ende meer uyt den wegh, ofte uyt het lidt en wijcke. De Apostel gaet voort in de begonnen gelijckenisse van het loopen in de rechte bane tot den eynde toe, ende dat sonder aen de een ofte de ander zijde af te wijcken. Want vele onder de Ioden tot het Christendom bekeert, sagen altijt om na het Iodendom, ende en gingen niet recht uyt. Siet Actor. cap. 15. vers 1. Galat. cap. 2. vers 14.
-
i
- Rom. cap. 12. vers 18. 2.Timoth. 2.22.
-
37
- Namelick, soo veel mogelick is, ende soo veel in u is, altijt behoudens een goede conscientie, ende den vrede met Godt. Siet Rom. 12.18.
-
38
- Namelick, heylighmakinge, gelijck het Griecks woort nootsakelick mede brenght, hoewel het oock van beyde waer is. Siet Matth. 5.8, 9. Ioan. cap. 13. vers 35.
-
39
- Namelick, in het toekomende leven. Siet 1.Corinth. 6.9.
-
40
- Dat is, achter en blijve, af en wijcke.
-
41
- Alsoo noemt de Apostel voornamelick de verleyders, ende die andere tot afval soecken te brengen, siende op gelijcke vermaninge Mosis, Deuter. cap. 29. vers 18. om dat het eynde van soodanige is verdriet ende bitterheyt in de ziele.
-
n
- Actor. 17.13 Galat. 5.12.
-
42
- Namelick, in uwe gemeynte.
-
43
- D. oock besmet ende tot afval gebracht.
-
o
- Ephes. 5.3. Coloss. 3.5. 1.Thess. 4.3.
-
44
- D. profaen, die na geene heylige ofte Goddelicke dingen en vraeght.
-
45
- Namelick, het welck niet alleen voordeel in de familie en gaf over de andere broeders, maer oock een voorbeelt was van alle geestelick voordeel in het huys Godts, gelijck hier na vers 23. wort aengewesen.
-
q
- Genes. cap. 27. vers 36.
-
46
- Ofte, verstooten, Namelick, van sijnen vader Isaac, ten aensien van sijnen eersten ende geestelicken zegen, die Iacob nu wech hadde.
-
47
- Namelick, by sijnen vader Isaac, alsoo dat Isaac berouw soude gehadt hebben over het zegenen Iacobs. Want dit berouw was ’t dat Esau met tranen versocht, gelijck Genes. cap. 27. vers 36, etc. te sien is.
-
48
- Namel, zegeninge. Ofte, het selve, Namel. berouw sijns vaders. Want dat Esau geen berouw van sijn eygen misdaet en heeft gesocht, blijckt daer uyt dat hy terstont daer na Iacob na sijn leven heeft gestaen.
-
49
- Dit hangt aen de voorgaende vermaninge tot vrede, heylighmakinge, etc. om dat de Israëliten, als sy de wet souden hooren, Exod. cap. 20. drie dagen te voren haer moesten heyligen, hare kleederen wasschen, ende haer onthouden van hare vrouwen. Siet Exod. cap. 19. vers 10, etc. Hebben sy dan dit moeten doen als sy Godt de wet hoorden uytspreken, hoe veel te meer moet ghy u reynigen na den Geest, nu ghy komt tot de vergaderinge des Nieuwen Testaments, om Christi stemme te hooren.
-
r
- Exod. 19.10, etc. ende 20.21.
-
50
- D. den sienlicken bergh, Namel. Sinai, ofte Horeb: waer van siet Exod. cap. 19. vers 17, etc. Deut. cap. 5. vers 2.
-
s
- Exod. 19.16. Deuter. 5.22.
-
51
- Dat is, der tien woorden, ofte geboden. Want daer op is dese begeerte des volcks gevolght, Exod. cap. 20. vers 19. ende Deuter. cap. 5. vers 25.
-
t
- Exod. 20.19. Deuter. 5.25. ende 18.16.
-
52
- Dat is, verdragen, sonder haer daer voor te ontsetten, ende te vreesen.
-
v
- Exod. cap. 19. vers 13.
-
53
- D. niet alleen eenigh mensche, maer selfs oock eenigh gedierte, Exod. 19.13.
-
54
- Dese woorden Mosis en worden wel Exod. 19. niet gevonden, doch de Apostel heeft die besloten uyt het gene aldaer vers 19. van de aensprake Mosis in dese vertsaeghtheyt tot Godt geseght wordt. Ofte hy heeft die uyt eenige historische overleveringe, gelijck het gene hy seght van Iannes ende Iambres, 2.Timoth. 3. vers 8. Ofte uyt eene bysondere openbaringe, gelijck Moses de geheele orden van het werck der scheppinge heeft gehadt.
-
55
- D. tot de algemeyne Kercke ende de ware gemeynte Iesu Christi, daer van de bergh Sion een voorbeelt was. siet Psalm 2. vers 6. Iesa. cap. 2. vers 3. ende 49.14, etc. die terstont oock de stadt Godts, ende het hemelsche Ierusalem genaemt wort, om dat sy van Godt uyt den hemel wort opgerecht, besonderlick geregeert, ende verheerlickt. siet Apoc. cap. 3. vers 12. ende cap. 21. versen 2, 10. Siet oock Zach. 2. vers 4, etc.
-
x
- Galat. 4.26. Apoc. 3.12. ende 21.10, etc.
-
56
- Nam. die oock dienaers Christi zijn, ende mede-dienstknechten der geloovige, gelijck de Engel spreeckt Apocal. cap. 19. vers 10. ende cap. 22. vers 9.
-
57
- D. der uytverkorene, die door de sonderlinge genade Godts vele hemelsche privilegien boven andere menschen hebben ontfangen.
-
58
- Namelick, in het boeck des levens. Siet Luce 10. vers 20. Philip. cap. 4. vers 3. Apoc. 13.8.
-
59
- D. de zielen der gene die de volmaeckte heyligheyt ende saligheyt in den hemel besitten. Siet 1.Corinth. cap. 13. vers 10. hoewel deselve noch een andere volmakinge ten uytersten dage met hare lichamen verwachten, 2.Tim. 4.8.
-
61
- Namelick, gestelt tegen Mosem, die maer een voorbeelt van den waren Middelaer Iesus Christus en was.
-
62
- Namel. waer mede het Nieuwe Testament is bevestight, ende onse conscientien zijn gereynight. siet Cap. 9. vers 11, etc.
-
z
- Hebr. 10.22. 1.Petr. 1.2.
-
63
- D. dan het bloet Abels het welck wrake riep voor Godt, Genes. cap. 4. vers 10. daer het bloet Christi versoeninge ende vrede met Godt roept.
-
a
- Genes. 4.10. Hebr. 11.4.
-
64
- Namel. Christum, welcke spreeckt door sijnen Geest ende woort.
-
65
- Namel. den toorn ofte straffe Godts.
-
66
- Namel. Mosem. Want de Apostel stelt haer geduerigh voor oogen het exempel der Israëliten in de woestijne, hare rebellije tegen Mosem, ende de straffen daer op gevolght.
-
67
- Namel. Iesus Christus de Sone Godts, die van den hemel afgedaelt is, Ioan. 3. vers 13. ende de Heere is uyt den hemel, 1.Corinth. 15.47. ende die nu in den hemel ter rechterhant sijns Vaders zijnde, door sijnen Geest ende Dienaren geduerighlick tot ons spreeckt.
-
68
- Namelick, Iesu Christi: want hy was die Engel des aengesichts Godts die tot Mosem sprack, Exod. cap. 3. versen 2, 4, etc. ende door welcken oock de wet is gegeven, Actor. 7.38.
-
69
- Namelick, in het geven van de wet: waer van siet Exod. cap. 19.
-
70
- Namel. deselve Iesus Christus, als de eeuwige Sone Godts, ende Middelaer tusschen Godt ende de menschen. Want de geheele t’samenvoeginge der woorden vereyscht dese verklaringe.
-
71
- Namel. door den Propheet Haggeum, Cap. 2. vers 7. daer hy van de komste Christi, ende van de beroepinge der Heydenen propheteert.
-
72
- Namel. eensdeels door groote wonderen ende mirakelen aen hemel ende aerde, gelijck in de komste Christi ende ten tijde sijns lijdens ende sijner opstandinge is geschiet: maer insonderheyt door de krachtige predicatie des Euangeliums ende de sendinge des Heyligen Geests over de geheele aerde, waer door de ceremoniale dienst der wet, ende de afgoderije der Heydenen is te niete gedaen, ende de geestelicke Godtsdienst alom opgerecht: het welck een groote beweginge ende veranderinge niet alleen op aerden maer oock in den hemel veroorsaeckt heeft, alsoo oock de Engelen haer daer over verwonderen, ende begeerigh zijn daer in te aenschouwen, Ephes. 3.10. 1.Petr. 1.12.
-
73
- D. der veranderlicke, gelijck de eerste Tabernakel, ende de Godtsdienst daer aenklevende was.
-
74
- Namelick, met handen van menschen, uyt verganckelicke stoffe.
-
75
- Namel. onveranderlick in Godts gemeynte.
-
76
- D. de geestelicke dingen, die daer door waren beteeckent, ende in het Nieuwe Testament te wege gebracht. Tot welcke oock de nieuwe hemel ende aerde gehoort, waer van Iesaias propheteert Cap. 65. vers 17, etc.
-
77
- Namelick, het welck hier in ons begint, ende hier namaels sal volkomen worden.
-
78
- Namelick, die wy alreede ontfangen hebben.
-
79
- D. niet door ceremoniale ende uytwendige dingen, maer in geestelicke, die Godt altijt in Christo behagen. Siet Rom. 12.1. ende 14.17, 18. Hebr. 13.21, etc.
-
80
- Ofte, schaemte ende vreese.
-
81
- D. als een verteerende vyer, Namelick, tegen de gene die ongehoorsaem ofte afvalligh zijn. Siet Deut. 4.24. Hebr. 10.31.
|