| |
| |
| |
1 Christus leert in sijn vaderlant, alwaer hy veracht wort. 7 Sendt sijne Apostelen uyt om te prediken, ende mirakelen te doen. 14 Verscheyden gevoelen van Christo, soo der Ioden, als Herodis, die hem houdt voor Ioannis den Dooper. 17 wiens gevangenisse, onthoofdinge, ende begraeffenisse by die gelegentheyt verhaelt wort. 30 De Apostelen komen weder tot Christum, die met haer vertreckt in een woeste plaetse. 33 Waer hem een groote schare volght, van ontrent vijf duysent mannen, welke hy spijsight met vijf brooden ende twee visschen. 45 Doet sijne discipelen wech varen, ende bidt ondertusschen op den bergh. 48 Komt daer na des nachts tot haer, wandelende op de zee, ende stilt den wint. 54 Ende aen lant gekomen zijnde geneest allerley sieckten.
| |
1
a ENde hy gingh van daer wech, ende quam in sijn 1 vaderlant, ende sijne discipelen volghden hem.
| |
2
Ende als het Sabbath geworden was, begon hy in de Synagoge te leeren, ende vele die [hem] hoorden 2 ontsetteden haer, seggende, Van waer [komen] desen dese dingen? ende wat wijsheyt is dit die hem gegeven is, dat oock sulcke 3 krachten 4 door sijne handen geschieden?
| |
3
b En is dese niet de 5 timmerman, de sone Marie, ende de 6 broeder Iacobi ende Iose, ende Iude ende Simonis? ende en zijn sijne susters niet hier by ons? Ende sy wierden aen hem ge-ergert.
| |
4
Ende Iesus seyde tot haer, c Een Propheet en is niet onge-eert dan in sijn vaderlant, ende onder [sijne] magen, ende in sijn huys.
| |
5
d Ende hy en 7 konde aldaer geene kracht doen: dan hy leyde weynige siecken de handen op, ende genas’se.
| |
6
Ende hy verwonderde hem over haer ongeloove, e ende omgingh de vlecken [daer] rontom, leerende.
| |
7
f Ende hy riep tot hem 8 de twaelve, ende begon haer uyt te senden twee en twee, ende gaf haer macht 9 over de onreyne geesten.
| |
| |
| |
8
Ende hy geboodt haer, dat sy niets en souden nemen tot den wegh, dan alleenlick 10 eenen staf, geen male, geen broot, geen 11 gelt in den gordel.
| |
9
g Maer datse 12 schoensolen souden 13 aenbinden, ende met 14 geen twee rocken gekleet zijn.
| |
10
Ende hy seyde tot haer, Soo waer ghy in een huys sult ingaen, blijft daer tot dat ghy van daer uyt gaet.
| |
11
h Ende soo wie u niet en sullen ontfangen, noch u hooren, vertreckende van daer, i schudt 15 het stof af, dat onder aen uwe voeten is, haer tot een getuygenisse. k Voorwaer segge ick u, het sal Sodoma oft Gomorra verdraeghlicker zijn in den dagh des oordeels, dan deselve stadt.
| |
12
Ende uytgegaen zijnde predickten sy, dat sy haer souden bekeeren.
| |
13
Ende sy wierpen vele duyvelen uyt, l ende 16 salfden vele krancke met olie, ende maecktense gesont.
| |
14
m Ende de Koningh 17 Herodes hoorde het ( 18 want sijnen naem was openbaer geworden) ende seyde, Ioannis, die daer doopte, is van den dooden opgeweckt, ende daerom 19 wercken die krachten in hem.
| |
15
Andere seyden, hy is Elias: ende andere seyden, hy is een Propheet, ofte als een 20 der Propheten.
| |
16
Maer als het Herodes hoorde, seyde hy, Dese is Ioannes, dien ick onthooft hebbe: die is van de dooden opgeweckt.
| |
17
n Want deselve Herodes [eenige] uytgesonden hebbende, hadde Ioannem gevangen genomen, ende hem in de gevangenisse gebonden, uyt oorsake van Herodias de huysvrouwe sijns broeders Philippi, om dat hy haer getrouwt hadde.
| |
18
Want Ioannes seyde tot Herodes, o Het en is u niet geoorloft de huysvrouwe uwes broeders te hebben.
| |
19
Ende Herodias leyde op hem toe, ende wilde hem dooden, ende en konde niet.
| |
20
Want Herodes vreesde Ioannem, wetende dat hy een p rechtveerdigh ende heyligh man was, ende 21 hielt hem in weerde: ende als hy hem hoorde, dede hy vele dingen, ende 22 hoorde hem geerne.
| |
21
Ende als’er 23 een welgelegen dagh gekomen was, doe Herodes q op den dagh sijner geboorte een maeltijt aenrichtede voor sijne Groote, ende de Overste over duysent, ende de voornaemste van Galilea:
| |
22
Ende als de dochter van deselve Herodias 24 in quam, ende danste, ende Herodi ende den genen die mede aensaten behaeghde, soo seyde de Koningh tot het dochterken, Eyscht van my wat ghy oock wilt, ende ick sal ’t u geven.
| |
23
r Ende hy swoer haer, Soo wat ghy van my sult eyschen sal ick u geven, [oock] tot de helft mijns Koninckrijcks.
| |
24
Ende sy uytgegaen zijnde seyde tot hare moeder, Wat sal ick eyschen? ende die seyde, Het hooft Ioannis des Doopers.
| |
25
Ende sy terstont met haeste ingaende tot den Koningh, heeft’et ge-eyscht, seggende, Ick wil dat ghy my nu terstont in een schotel geeft het hooft Ioannis des Doopers.
| |
26
Ende de Koningh seer bedroeft geworden zijnde, [nochtans] om de eeden, ende de gene die mede aensaten, en wilde hy haer [’t selve] niet 25 afslaen.
| |
27
s Ende de Koningh sondt terstont ee-[kolom]nen 26 scherprechter, ende geboodt sijn hooft daer te brengen. Dese nu gingh henen, ende onthoofde hem in de gevangenisse.
| |
28
Ende bracht sijn hooft in een schotel, ende gaf het selve het dochterken, ende het dochterken gaf het selve hare moeder.
| |
29
Ende als sijne discipelen [dit] hoorden, gingen sy ende namen sijn doot lichaem wech, ende leyden dat in een graf.
| |
30
t Ende de Apostelen 27 quamen [weder] te samen tot Iesum, ende boodtschapten hem alles, beyde wat sy gedaen hadden, ende wat sy geleert hadden.
| |
31
Ende hy seyde tot haer, Komt ghylieden in 28 een woeste plaetse 29 hier alleen, ende rust een weynigh: want daer waren vele die quamen ende die gingen, v ende sy en hadden selfs geenen gelegenen tijt om te eten.
| |
32
x Ende sy vertrocken in een schip, na een woeste plaetse alleen.
| |
33
Ende de scharen sagense henen varen, ende vele wierden hem kennende, ende liepen gesamelick te voete van alle steden derwaerts, ende quamen haer voor, ende gingen te samen tot hem.
| |
34
30 Ende Iesus uytgaende y sagh een groote schare, ende wiert innerlick met ontferminge beweeght over haer: z want sy waren als schapen die geenen herder en hebben, a ende hy begon haer vele dingen te leeren.
| |
35
b Ende 31 als het nu late op den dagh geworden was, quamen sijne discipelen tot hem, ende seyden, Dese plaetse is woest, ende het is nu late op den dagh.
| |
36
Laetse van u, op datse henen gaen in de omliggende 32 dorpen, ende vlecken, ende brooden voor haer selven mogen koopen: want sy en hebben niet wat sy eten sullen.
| |
37
Maer hy antwoordende seyde tot haer, Geeft ghy haer te eten. Ende sy seyden tot hem, Sullen wy henen gaen, ende koopen voor twee 33 hondert penningen broot, ende haer te eten geven?
| |
38
Ende hy seyde tot haer, Hoe veel brooden hebt ghy? Gaet henen ende besiet [het.] c Ende doe sy het 34 vernomen hadden, seyden sy, vijve, ende twee visschen.
| |
39
Ende hy geboodt haer dat syse alle souden doen neder sitten, 35 by weerdschappen, op het groene gras.
| |
40
Ende sy 36 saten neder 37 in gedeelten by hondert t’samen, ende by vijftigh t’samen.
| |
41
Ende als hy de vijf brooden ende twee visschen genomen hadde, d sagh hy op na den hemel, 38 e zegende, ende brack de brooden, ende gafse sijnen discipelen, op dat syse haer souden voorleggen: ende de twee visschen deylde hy voor allen.
| |
42
Ende sy aten alle, ende zijn verzadight geworden.
| |
43
Ende sy namen op twaelf volle korven brocken, ende van de visschen.
| |
44
Ende die daer de brooden gegeten hadden, waren ontrent vijf duysent mannen.
| |
45
f Ende terstont dwangh hy sijne discipelen in ’t schip te gaen, ende voor henen te varen aen d’ander zijde 39 tegen [over] Bethsaida, terwijlen hy de schare van hem soude laten.
| |
46
g Ende als hy deselve 40 haer afscheydt gegeven hadde, gingh hy op den bergh om te bidden.
| |
47
h Ende als het nu avont was geworden, soo was het schip in ’t midden van de zee, ende hy was alleen op het lant.
| |
48
Ende hy sagh 41 dat sy haer seer pijnighden om [’t schip] voort te krijgen. (Want de wint was haer tegen) ende ontrent de 42 vierde wake des nachts, quam hy tot haer, wandelende op de zee, ende wilde haer voorby gaen.
| |
| |
| |
49
Ende sy siende hem wandelen op de zee, meynden dat het een 43 spoocksel was, ende schreeuwden seer.
| |
50
Want sy sagen hem alle, ende wierden ontroert: ende terstont sprack hy met haer, ende seyde tot haer, Zijt wel gemoedt, Ick ben ’t, en vreest u niet.
| |
51
Ende hy klam tot haer in het schip, ende de wint stilde, ende sy ontsetteden haer 44 boven maten seer in haer selven, ende waren verwondert.
| |
52
Want sy en hadden 45 niet gelet op [het mirakel] der brooden: want haer herte was 46 verhardt.
| |
53
i Ende als sy over gevaren waren, quamen sy in ’t lant Genesaret, ende havenden aldaer.
| |
54
Ende als sy uyt het schip gegaen waren, terstont wierden 47 sy hem kennende.
| |
55
[Ende] het geheel omliggende lant doorloopende, begonden sy op beddekens, de gene die qualick gestelt waren, om te dragen, ter plaetsen daer sy hoorden dat hy was.
| |
56
Ende soo waer hy quam in vlecken ofte steden, ofte 48 dorpen, daer leyden sy de krancke op de merckten, ende baden hem, dat sy maer den zoom sijns kleets 49 aenraken mochten. Ende soo vele als’er hem aenraeckten wierden gesont.
|
-
a
- Matth. 13.53. Luce 4.16.
-
1
- Namel. tot Nazareth, ’t welck sijn vaderlant genoemt wort, om dat hy daer opgevoedt was, ende met sijne ouders lange gewoont hadde. siet Matth. 13.54. ende Luce 4.16.
-
3
- D. mirakelen ofte wonderteeckenen. siet Matth. 7.22.
-
4
- D. door hem: een Hebreeusche maniere van spreken.
-
5
- Dewijle Ioseph een timmerman was, Matth. 13.55. soo is ’t waerschijnelick dat Christus hem in dit hantwerck geholpen heeft, tot dat hy sijn leer-ampt heeft aengevangen: het welck oock een deel sijner vernederinge geweest is, Luce 2. vers 51.
-
6
- D. neve, siet de aent. Matth. 13.55.
-
c
- Matth. 13.57. Luce 4.24. Ioan. 4.44.
-
7
- Hoe dit te verstaen is, siet d’aent. op Matth. 13.58.
-
e
- Matth. 9.35. Luce 13.22.
-
f
- Matth. 10.1. Luce 6.13. ende 9.1.
-
8
- Namel. die hy tot sijne Apostelen hadde verkoren, Cap. 3. vers 13.
-
9
- Namelick, om deselve te konnen uytdrijven uyt de besetene.
-
10
- Namelick, om in ’t gaen op te steunen: maer geenen die u soude beswaren op den wegh, gelijck Matth. 10.10. te sien is.
-
11
- Gr. koper, om dat eertijts het gelt van koper veel plach te wesen, ende kan daer door hier oock selfs de minste voorraet van geldt verstaen worden.
-
12
- Gr. Sandalia, welcke waren lichte schoenen, bestaende alleen uyt solen met banden, om aen de voeten vast te maken, welcke in die heete landen seer gebruyckelick waren, Actor. 12.8.
-
13
- Namelick, niet meer als een paer om te reysen: want meer schoenen op den wegh mede te nemen wort haer oock verboden, Matth. 10.10.
-
14
- D. geen meer als ghy sult aen hebben, sonder noch eenen rock mede te dragen tot veranderinge.
-
h
- Matth. 10.14. Luce 9.5.
-
i
- Actor. 13.51. ende 18.6.
-
15
- De reden hier van siet Matth. 10. vers 14.
-
k
- Matth. 10.15. Luce 10.12.
-
16
- Dese salvinge, gelijck oock de oplegginge der handen, aenraken, ende dergelijcke wijsen van doen, die Christus ende de Apostelen hebben gebruyckt, in het genesen der sieckten, en gaven de gesontheyt niet, maer waren uyterlicke teeckenen, dat dese mirakeleuse genesinge door de Godtlicke kracht Christi, ende den dienst der Apostelen geschiedde. Welcke teeckenen gebruyckt zijn, soo lange de gave der mirakeleuse genesinge heeft geduert. siet Marc. c. 16. vers 18. Iacob. 5.14. ende na dat deselve gave heeft opgehouden, soo hebben dese teeckenen, als nu nergens meer toe dienende, oock moeten ophouden.
-
17
- Siet van desen Herodes, ende van dese geheele historie, Matth. 14.1, etc.
-
19
- D. nu komt hy met meerder kracht, als te voren: want Ioannes en hadde selve geen mirakelen gedaen, Ioan. 10.41.
-
20
- D. der oude afgestorvene Propheten.
-
n
- Matth. 14.3. Luce 3.19. ende 9.9.
-
o
- Levit. cap. 18. ende 20, 21.
-
p
- Matth. 14.5. ende 21.26.
-
22
- Namel. in het eerste: want daer na opgemaeckt zijnde door Herodias socht hy hem te dooden, hoewel hy sulcks liet uyt vreese des volcks, tot dat dese gelegentheyt voor quam, Matth. 14.5.
-
23
- D. bequame tijt: daer Herodias op toeleyde, om tot haer voornemen te komen.
-
q
- Genes. 40.20. Matth. 14.6.
-
24
- Namelick, in de zale, daer de maeltijt gehouden wiert: want het en was by den Ouden niet veel gebruyckelick, dat de vrouwen met de mans in groote maeltijden aensaten. Siet Esth. 1.11.
-
25
- Gr. haer niet afsetten: D. haer versoeck verwerpen.
-
26
- Ofte, trauwant, hellebardier, lijfwacht.
-
27
- Namel. weder komende van hare reyse, die sy, na de uytsendinge, twee ende twee gedaen hadden door het Ioodsche lant.
-
28
- Ofte, eensame. Dese was by Bethsaida, Matth. 14.13. Luce 9.10.
-
x
- Matth. 14.13. Luce 9.10. Ioan. 6.1.
-
30
- Siet van dit geheel mirakel de aent. op Matth. 14. vers 15, etc.
-
y
- Matth. 9.36. ende 14.14.
-
z
- Ierem. 23.1. Ezech. 34.2.
-
b
- Matth. 14.15. Luce 9.12. Ioan. 6.5.
-
31
-
Gr. als nu de ure veel was geworden. Want de Ioden rekenden de uren van den opgangh der sonne, ende eyndighden die met den avont, Matth. 20.6.
-
32
- Gr. velden, D. lanthuysen, ofte dorpen.
-
33
- Gr. Denarien. Siet de weerde hier van Matth. 18.28.
-
c
- Matth. 14.17. Luce 9.13. Ioan. 6.9.
-
34
- Gr. verstaen hadden, ofte, wisten.
-
35
- Gr. weerdschappen, weerdschappen, of, maeltijden, maeltijden, een Hebreeusche wijse van spreken: D. in verscheydene geselschappen, gelijck in groote maeltijden ofte bruyloften het volck aen verscheyden tafelen plagh verdeelt te worden.
-
37
- Gr. hofbedden, hofbedden, D. onderscheyden gelijck de kruytbedden in de hoven zijn: waer uyt lichtelick het getal konde afgereeckent worden.
-
38
- Namelick, met dancksegginge. siet Matth. 14. vers 19. Ioan. 6.11.
-
f
- Matth. 14.22. Ioan. 6.17.
-
39
- Want Ioan. 6. vers 17. staet datse na Capernaum voeren, het welck tegen over Bethsaida lagh.
-
g
- Matth. 14.23. Luce 6.12.
-
40
- Ofte, van haer sijn afscheyt genomen hadde, gelijck Actor. 18.21.
-
h
- Matth. 14.23. Ioan. 6.16.
-
41
- Ofte, dat sy in noot waren in het roeijen.
-
42
- Welcke was de laetste. siet Matth. cap. 14. vers 25.
-
43
- D. een geest verschijnende in lichamelicke gedaente.
-
44
- Gr. seer overvloedelick.
-
45
- Gr. niet verstaen van, ofte, door de brooden, D. sy en waren niet verstandiger geworden door het gene met de vijf brooden geschiet was: namelijck, om daer door van Christi Goddelicke kracht ende sorge voor haer, versekert te zijn. siet Marc. 8.17, 20, 21.
-
46
- Gr. vereelt, of, verweert: het welck niet en is te verstaen van sulcke hardigheyt ofte verstocktheyt des herten, gelijck in de hardtneckige Ioden te voren aengewesen ende bestraft is, cap. 3. vers 5. maer van haer onverstant ende traegheyt om geestelicke dingen wel te begrijpen ende gelooven. Siet dergelijcke Marc.cap. 8. vers 17. ende 16.14. Luce cap. 24. vers 25.
-
47
- Namel. de lieden van dat lant.
-
49
- Van dit aenraken siet de reden in d’aenteeckeninge op Matth. 14.36.
|