| |
| |
| |
De Propheet stelt den volcke voor, door Godts last, sijnen, ende anderer Propheten, gedurigen dienst in’t vermanen tot bekeeringe, ende daer tegen hare gedurige ongehoorsaemheyt, vers 1, etc. daerom Godt haer (als oock andere volcken) sal straffen, door den Koningh van Babel, met seventighjarige dienstbaerheyt, 8. Doch als dan oock den Koningh van Babel vergelden na sijne verdiensten, ende dese Prophetien, 12. bevestigingh deser Prophetien door het gesichte van den drinckbeker des Godtlicken toorns, daer uyt de volcken, by de rijge om, moeten drincken, 15. Afbeeldinge van de schrickelickheyt deser straffen, 30.
| |
1
HEt woort, dat tot Ieremia geschiet is over het gantsche volck van Iuda; in den vierden jare van Iojakim, sone van Iosia, Koningh van Iuda, (dat was het eerste jaer van Nebucadrezar Koningh van Babel.)
| |
2
1 Het welcke de Propheet Ieremia gesproken heeft tot den gantschen volcke van Iuda, ende tot alle de inwoonders van Ierusalem, seggende:
| |
3
Van den dertienden jare Iosie, des soons Amons, des Koninghs van Iuda, tot op desen dagh toe (2 dit is het drie en twintighste jaer) is het woort des HEEREN [kolom] tot my geschiet: ende ick hebbe tot u-lieden gesproken, 3 vroegh op zijnde ende sprekende, maer ghy en hebt niet 4 gehoort.
| |
4
Oock heeft de HEERE tot u gesonden alle sijne knechten de Propheten, a 5 vroegh op zijnde ende sendende; (maer ghy en hebt b niet gehoort, noch uwe oore geneyght om te hooren.)
| |
5
Seggende; c Bekeeret u doch, een yegelijck van sijnen boosen 6 wegh, ende van de boosheyt uwer handelingen; ende 7 woonet in het lant, dat de HEERE u ende uwen vaderen gegeven heeft, van eeuwe tot in eeuwe.
| |
6
Ende en wandelt andere goden niet na, om die te dienen, ende u voor die neder te buygen: ende en vertoornet my niet door uwer handen werck, op dat ick u geen 8 quaet en doe.
| |
7
Maer ghy en hebt na my niet gehoort, spreeckt de HEERE: op dat ghy my vertoorndet door het werck uwer handen, u selven ten quade.
| |
8
Daerom, soo seyt de HEERE der heyrscharen: Om dat ghy mijne woorden niet en hebt gehoort:
| |
9
Siet ick sal 9 senden, ende nemen alle 10 geslachten van het Noorden, spreeckt de HEERE; ende 11 tot Nebucadrezar den Koningh van Babel, mijnen 12 knecht; ende salse brengen 13 over dit lant, ende over de inwoonders van dien, ende over alle dese volcken rontomme: ende ick salse 14 verbannen, ende salse stellen tot eene 15 ontsettinge, ende tot eene d aenfluytinge, ende tot 16 eeuwige woestheden.
| |
10
Ende ick sal van hen doen vergaen e de 17 stemme der vrolickheyt: ende de stemme der vreughde; de stemme des bruydegoms, ende de stemme der bruyt: het geluyt der 18 meulens, ende het licht der 19 lampe.
| |
11
Ende dit gantsche lant sal worden tot eene woestheyt, 20 tot eene ontsettinge: ende dese volcken sullen den Koningh van Babel dienen seventigh jaer.
| |
12
Maer het sal geschieden, als de f seventigh jaren vervult zijn, [dan] sal ick over den Koningh van Babel, ende over dat volck, spreeckt de HEERE, hare ongerechtigheyt besoecken, mitsgaders over het lant der Chaldeen: ende sal 21 dat stellen tot 22 eeuwige verwoestingen.
| |
13
Ende ick sal over dat lant brengen alle mijne woorden, die ick daer over gesproken hebbe: al wat in dit boeck geschreven is, dat Ieremia gepropheteert heeft, over alle dese volcken.
| |
14
Want g 23 van haer sullen sich doen dienen, die oock machtige volcken ende groote Koningen zijn: alsoo sal ick haer vergelden na haer doen, ende na het werck harer handen.
| |
15
Want alsoo heeft de HEERE, de Godt Israëls, tot my 24 geseyt; Neemt 25 desen beker des h wijns der grimmigheyt, van mijner hant, ende geeft dien te drincken allen den volcken, tot welcken ick u sende: | |
| |
| |
16
Datse drincken, ende beven, ende dul worden van wegen des 26 sweerts, dat ick onder hen sal senden.
| |
17
Ende ick nam den beker van des HEEREN hant: ende ick gaf te drincken allen den volcken, tot welcken de HEERE my gesonden hadde:
| |
18
[Namelick] Ierusalem, ende de steden van Iuda, ende haren Koningen, ende haren Vorsten: om die te stellen tot eene 27 woestheyt, tot eene ontsettinge, tot eene aenfluytinge, ende tot eenen vloeck, 28 gelijck het is te desen dage:
| |
19
29 Pharao, den Koningh van i Egypten, ende sijnen knechten, ende sijnen Vorsten, ende al sijn volck:
| |
20
Ende den gantschen 30 gemenghden hoop, ende allen Koningen des lants van 31 Uz: ende allen 32 Koningen van der k Philistijnen lant, ende 33 Askelon, ende Gaza, ende Ekron, ende het 34 overblijfsel van Asdod:
| |
21
l 35 Edom, ende m 36 Moab, ende den 37 kinderen n Ammons.
| |
22
Ende allen 38 Koningen van o Tyrus, ende allen Koningen van Zidon: ende den Koningen der 39 eylanden, die aen gene zijde der zee zijn:
| |
23
p 40 Dedan, ende Thema, ende 41 Buz, ende allen die aen de q 42 hoecken afgekortt zijn.
| |
24
43 Ende allen Koningen van Arabien: ende allen Koningen des r 44 gemenghden hoops, die in de 45 woestijne woonen.
| |
25
Ende allen Koningen van 46 Zimri, ende allen Koningen van s 47 Elam, ende allen Koningen van Meden:
| |
26
Ende allen Koningen van het Noorden, die na by ende die verre zijn, 48 den eenen met den anderen, ja allen Koninckrijcken der aerde, die op den aerdbodem zijn: Ende de Koningh van 49 Sesach sal na hen drincken.
| |
27
Ghy sult dan tot hen seggen, Soo seyt de HEERE der heyrscharen, de Godt Israëls; 50 Drincket ende wordet droncken, ende spouwet ende vallet neder, 51 dat ghy niet weder op en staet: van wegen des sweerts, dat ick onder u sal senden.
| |
28
Ende het sal geschieden, wanneer sy weygeren sullen den beker van uwer hant te nemen om te drincken; dat ghy tot hen seggen sult; Soo seyt de HEERE der heyrscharen, Ghy sult 52 sekerlick drincken.
| |
29
Want siet, in de t 53 stadt, die 54 na mijnen name genoemt is, beginne ick te 55 plagen, ende soudet ghy 56 eenighsins onschuldigh gehouden worden? ghy en sult niet onschuldigh worden gehouden: want ick 57 roepe het sweert over alle inwoonders der aerde, spreeckt de HEERE der heyrscharen.
| |
30
Ghy sult dan alle dese woorden tot hen propheeteren: ende ghy sult tot hen seg-[kolom]gen; De HEERE sal v 58 brullen uyt der hooghte, ende sijne stemme 59 verheffen uyt de 60 wooninge sijner heyligheyt, hy sal 61 schricklick brullen 62 over sijne woonsteden; hy sal een 63 vreughden-geschrey, als de 64 [druyven-]treders, uytroepen, tegen alle inwoonders der aerde.
| |
31
65 Het geschal sal komen tot aen het eynde der aerden; want de HEERE heeft eenen 66 twist met de volcken, hy sal 67 gerichte houden met allen 68 vleesche: de godtloose die heeft hy den sweerde over gegeven, spreeckt de HEERE.
| |
32
Soo seyt de HEERE der heyrscharen: Siet een 69 quaet gaet’er uyt 70 van volck tot volck: ende een groot onweder salder verweckt worden van de zijden 71 der aerde.
| |
33
Ende de verslagene des 72 HEEREN sullen te dien dage [liggen] van het [een] eynde der aerde tot aen het [ander] eynde der aerde: sy sullen niet x beklaeght, nochte 73 opgenomen, nochte begraven worden; tot mist op den aerd-bodem sullense zijn.
| |
34
y Huylet ghy 74 herders, ende schreeuwet, ende wentelt u 75 [in der asschen] ghy 76 heerlicke van der kudde; want 77 uwe dagen zijn vervult, dat men z 78 slachten sal: ende van uwe a 79 verstroyingen; dan sult ghy vervallen als een 80 kostelick vat.
| |
35
Ende de vlucht sal 81 vergaen van de herders, ende de ontkominge van de heerlicke der kudde.
| |
36
Daer sal zijn eene stemme des geroeps der herderen, ende een gehuyl der heerlicken van der kudde: om dat de HEERE hare weyde verstoort.
| |
37
Want de 82 landouwen des vredes sullen uytgeroeyt worden: van wegen de hittigheyt des toorns des HEEREN.
| |
38
83 Hy heeft, als een jonge leeuw, sijne 84 hutte verlaten: 85 want haerlieder lant is geworden tot eene verwoestinge, van wegen de hittigheyt des 86 verdruckers, ja van wegen de hittigheyt sijns toorns.
|
-
2
- Of: dese drie en twintigh jaren.
-
3
- D. seer vlijtighlick, in tijts ende gedurighlick. Vergelijckt bov. cap. 7. op vers 13. ende hier het volgende vers.
-
4
- D. gehoorsaemt, als oock in’t volgende, ende elders dickwils.
-
a
- Ierem. 7.13, 25. ende 11.7.
-
5
- Vergel. boven 7. op vers 13.
-
b
- Ierem. 11.7, 8, 10. ende 13.10, 11. ende 16.12. ende 17.23. ende 18.12. ende 19.15. ende 22.21.
-
c
- 2.Reg. 17.13. Ierem. 18.11. ende 35.15. Ione 3.8.
-
6
- Siet Genes. 6. op vers 12.
-
7
- D. soo sult ghy sekerlick woonen, ick sal maken, dat ghy, etc. siet Ps. 37. op vers 3.
-
8
- Verstaet, quaet der straffen, D. geen ongeluck, ofte elende toesende, als dickwils.
-
9
- D. door mijne verborgene Godtlicke regeeringe sal ickse doen vergaderen ende opkomen, als ofse door boden ende expres bevel quamen aentrecken. Vergelijckt onder 49.14.
-
10
- D. alle natien, die tegen het Noorden woonen. Vergel. boven 1.15.
-
11
- Verstaet, sal ick senden, als in’t voorgaende: of, ende Nebucadrezar, T.w. sal ick nemen, etc.
-
12
- Dien ick voorgenomen hebbe te gebruycken tot uytvoeringe mijner oordeelen over vele volcken. Vergel. Ies. 44.28. ende 45. vers 1. alsoo ond. 27.6. ende 43. vers 10. Vergel. oock ond. 29.4, 7, 14, 20. ende 51.7.
-
13
- Of, tegen, ende soo in het volgende.
-
14
- Siet Deut. 2. op vers 34.
-
15
- Ofte, schrick. And. vervvoestinge. siet bov. 18.16. ende ond. vers 18.
-
16
- Hebr. vvoestheden der eeuvvigheyt, D. langhdurige.
-
e
- Iesa. 24.7. Ierem. 7.34. ende 16.9. Ezech. 26.13.
-
18
- Of, meulensteenen. Verstaet der hantmeulens, die in soo eene groote volckrijcke stadt in groote menighte waren. siet Exod. c. 11. op vers 5. ende Deuter. 24. op vers 6. Item, Apoc. c. 18. vers 22. De sin is, Dat Godt allen gerijf van leeftocht soude wech nemen.
-
19
- Ofte, keersse: waer door men verstaen kan, dat Godt hare bancketten ende gastmalen, die sy in de diepe nacht by groote lampen, ofte keerssen ende fackelen, hielden, soude doen ophouden: ofte simpelick, datter geene nachtwaken meer en souden zijn, ten opsien van dewelcke in soo eene groote stadt, den gantschen nacht door, licht plagh te zijn: ofte, in het gemeyn, datter geen voorspoet, vreughde, noch troost soude zijn, gelijck sulcks in de Heylige Schrift door duysternisse, of, gebreck van licht, verstaen wort.
-
20
- Of, tot ontsettens, of, schrickens toe. Alsoo vers 18.
-
f
- 2.Chron. 36.22. Ezra 1.1. Ier. 29.10. Dan. 9.2.
-
21
-
Volck, ofte, lant der Chaldeen.
-
22
- Hebr. vervvoestingen der eeuvvigheyt.
-
23
- Hebr. hebben sich gedient, D. sullen sich sekerlick van haer laten dienen, gebruyckende haer als slaven. De sin is: Gelijck de Chaldeen ofte Babyloniers andere groote volcken ende Koningen t’onder gebracht, ende tot dienstbaerheyt gedwongen hebben, alsoo sal haer wederom van alsulcke volcken ende Koningen geschieden, die alsoo wel machtigh ende groot zijn als sy: T.w. de Persen ende Meden. Siet deselve maniere van spreken bov. 22. op vers 13. ende ond. 27.7. ende 30.8. Ezech. 34. vers 27, etc.
-
25
- Ofte, den beker des vvijns deser grimmigheyt: Waer mede afgebeelt wierden, Godts toorn, oordeelen ende plagen, die hy desen volcken bereyt hadde ende toesenden wilde, met last aen Ieremia, om sulcks alles voor henen opentlick te verkondigen, ende aen te seggen, tot Godts eere, onderwijs ende waerschouwinge sijns volcks, ende overtuyginge der godtloosen. Vergel. Psalm 75.9. Iesa. 51.17. Apoc. 16.19.
-
26
- D. krijgh ende oorlogh, met alle bittere gevolgen van dien. Vergel. Psal. 22. op vers 21. alsoo ond. versen 27, 29.
-
27
- Als bov. vers 9. en 11.
-
28
- Vergel. Deut. 4. versen 20, 38. en 8.18. 1.Reg. 8.24. Hier uyt wort by sommige afgenomen, dat Ieremia dit beschreven heeft ten tijde van de vervullinge deser Prophetie. And. als [of het ware] te desen dage, D. het sal soo sekerlick geschieden, als of men het nu voor oogen sage. De aendachtige leser kan oock vergelijcken 2.Chron. 29.8.
-
29
- Siet Genes. 12. op vers 15. ende ond. cap. 46.
-
30
- Hier door verstaen sommige eene vermenginge van allerley natien onder ende door malkanderen woonende, sonder onderscheydinge ofte bepalinge van steden ofte bysondere grenzen. alsoo vers 24.
-
31
- Siet Genes. 10. op vers 23. en Iob 1. op vers 1.
-
32
- Verstaet kleyne Koningen, Vorsten, Gouverneurs, Drosten, of Hooft-Baillieuwen. Vergel. Ier. cap. 47. ende siet Iudic. 3. op vers 3.
-
33
- Steden der Philistijnen in de Schrifture bekent.
-
34
- Om dat dese stadt voor een goet deel bereeds verdorven ende verwoest was door eene seer langhdurige belegeringe des Koninghs van Egypten, Psammetichi, die vader was van Pharao Necho: als sommige historien vermelden. siet van Asdod 1.Sam. 5. op vers 1.
-
35
- Siet onder 49. vers 7, etc.
-
37
- Siet onder 49. vers 1, etc.
-
38
- Den eenen voor, den anderen na: of, allen regenten, oversten, ofte, overrijcke machtige kooplieden ende inwoonderen, die haer als Koningen droegen. Siet Ies. 23.8. en ond. 47. vers 7. ende voorts Ios. 19. op vers 29.
-
39
- Hebr. des eylants. Siet Psalm 72. op vers 10. And. de contreije die aen den overvaert van de zee is. Vergel. ond. 49.23.
-
40
- Volcken van steenachtigh Arabien, uyt Kethura: siet Genes. 25.3, 15. Iesa. 21. vers 13. Van eenen anderen Dedan, uyt Cham, door Cusch, in Rijck-Arabien, of, Moorenlant. Siet Genes. 10. op vers 7. ende van Dedan in Edom, siet onder 49.8.
-
41
- Siet Genes. c. 22. vers 21.
-
42
- Siet boven 9. op vers 26.
-
43
- Ofte, te weten, ofte, naemlick, verstaende, dat dese gemeynt zijn door de afgekortte aen de hoecken, vers 23.
-
45
- Verstaet de Arabiers, die niet in vaste steden, maer in tenten woonden, onder 49.31, etc. Iudic. 8.11.
-
46
- Dat is, (als eenige meynen) daer de nakomelingen van Simran woonden, die Abrahams sone was, uyt Kethura, Genes. 25.2.
-
47
- Siet Genes. 10. op vers 22. ende onder 49.34, etc.
-
48
- Hebr. den man aen, by, ofte, met sijnen broeder, D. den eenen soo wel als den anderen, ofte die de een aen de ander, aen malkanderen, gelegen zijn.
-
49
- Hebr. Scheschach, D. Babel, ofte eenige andere der voornaemste steden van ’t Koninckrijck van Babylonien, als afgenomen wort uyt ond. cap. 51. vers 41. Den oorspronck des naems is onseker.
-
50
- T.w. uyt dien beker der grimmigheyt, waer van boven vers 15.
-
51
- Ofte, ende en staet niet weder op.
-
52
- Hebr. drinckende drincken.
-
53
- Namel. Ierusalem, genoemt Godts stadt.
-
54
- Hebr. over dewelcke mijn naem genoemt, ofte, uytgeroepen is. Vergelijckt boven cap. 7. op vers 10.
-
55
- Hebr. eygentlick, quaet te doen.
-
56
- Hebr. onschuldigh zijnde, ofte, gehouden wordende, onschuldigh gehouden worden? D. eenighsins ongestraft blijven? Vergel. onder 30.11. ende 46.28. ende cap. 49. vers 12. ende siet 1.Reg. 2. op vers 9.
-
57
- D. ick beschicke door mijne Godtlicke regeeringe, dat het, als op een expres bevel, komen sal. Alsoo Ezech. 38.21. Vergelijckt oock Iesa. cap. 13. vers 3. ende 46.11. ende 48.15. Ezech. 36.29. Amos 5.8. ende 9.6. Hagg. 1.11. Hierom wort het oock des Heeren svveert genoemt, als hebbende van hem bevel, onder cap. 47. versen 6, 7. siet wijders 2.Reg. cap. 8. op vers 1.
-
58
- Als een leeuw: figuerlick gesproken, om de schrickelicke gevolgen van Godts toorn uyt te drucken. siet Ioël c. 3. vers 16. Amos 1.2.
-
60
- D. sijne heylige wooninge, T.w. den Hemel.
-
61
- Hebr. brullende brullen.
-
62
- Ofte, tegen sijne lieflicke woonstede, D. den Tempel: als Psalm 79.7.
-
63
- Hebr. Hedad. seer na over een komende met Hed, D. wederklanck, Ezech. 7.7.
-
64
- Of, hy sal doen uytroepen, ofte, malkanderen doen toeroepen de [druyven-]treders, ofte, [perssen-]treders, die ter tijt des wijn-oogsts, in den arbeyt malkanderen toeroepen, ofte by beurten toesingen, tot onderlinge vrolickheyt ende verwackeringe in het werck, (siet Ies. 16. versen 9, 10.) alsoo, wil Godt seggen, sal hy maken, dat de Babyloniers ende andere, malkanderen sullen lust ende couragie aenspreken, om als met een gemeyn velt-geschrey landen ende lieden te overvallen ende te verwoesten, sonder selfs Ierusalem ofte den Tempel te verschoonen. Vergel. ond. 48.32. ende 51.14. Sommige nemen het aldus: Hy sal [sich selven] met een vreughden-geschrey antwoorden: als of de Heere wilde seggen, dat hy niet van doen en heeft, dat yemant hem tot dit oordeel aendrijve ofte wacker make, dat hy van selfs daer toe genegen ende wacker is, sich selven door sijnen yver daer toe drijve.
-
65
- Ofte, een gekraeck, groot, ofte, vreeslick gedruys, salder komen, etc.
-
66
- Ofte, pleyt, twistsake.
-
67
- Ofte, sich in recht begeven, rechten, pleyten.
-
68
- D. menschen. Siet Genes. 6. op vers 12.
-
69
- Der straffe, D. ongeluck, elende. Siet Genes. 19. op vers 19.
-
70
- D. van’t een volck tot het ander.
-
71
- And. des lants. Alsoo in het volgende vers.
-
72
- D. die door des Heeren rechtveerdigh oordeel ende regeeringe zijn omgekomen.
-
73
- Hebr. eygentlick, versamelt. siet Psalm 26. op vers 9.
-
74
- Regeerders in Politie ende Kercke.
-
75
- Dit is hier ingevoeght uyt boven 6.26.
-
76
- Alsoo noemt Godt de voortreffelickste ende machtighste onder den volcke: alsoo versen 35, 36. siet van het Hebr. woort Psal. 8. op vers 2.
-
77
- Die u van Godt verordineert zijn. siet Psal. 37. op vers 13.
-
z
- Iesa. 65.12. Ier. 12.3.
-
78
- T.w. u, of, d’een den anderen.
-
a
- Ier. 9.16. ende 13.14, 24. ende 18.17.
-
79
- Verst. de dagen uwer verstroyingen, (D. dat ghy verstroyt sult worden) of, uwe verstroyingen zijn na by.
-
80
- Hebr. vat der begeerte, of, des lusts, des wenschs, D. schoon, lustigh, kostelick, gewenscht. (siet 2.Chron. 32. op vers 27.) De sin is, Dat alle hare schoonheyt ende heerlickheyt vergaen sal, gelijck (by exempel) een schoon ende kostelick glas, ofte yet anders, dat van seer brekelicke stoffe gemaeckt zijnde, in stucken valt, ende nergens meer toe en deught, nochte weder t’samen gesett ofte hermaeckt kan worden.
-
81
- Of, verloren zijn voor, etc. D. daer en sal geen ontvlieden zijn voor de Regeerders, noch ontkomen voor de machtige des volcks. Vergel. Psal. 142.5. Amos 2.14, 15, 16, etc.
-
82
- Ofte, koijen, herders hutten, lieflicke wooningen (om dat het Hebr. woort alsoo genomen wort) des vredes, D. daer men in vrede te voren gingh weyden, ofte, in alle sekerheyt ende voorspoet woonde, ende meende te sullen blijven woonen.
-
83
- Namelick, de HEERE, van welcken in het eynde des voorgaenden verskens gesproken is.
-
84
- Ofte, hol. Dit kan men alsoo verstaen, dat Godt, als een leeuw uyt sijn hol, is uytgegaen als ten roove, om landen ende lieden in grooten toorn te verderven, ende als te verscheuren ende te verslinden: ofte, dat hy de plaetse sijner residentie, Zion ende den Tempel (van waer hy als een jongh leeuw de vyanden plach te verschricken ende te verscheuren) nu verlaten heeft, ende over sulcks den vyant licht om doen sal zijn, het Ioodsche lant te vermeesteren, etc.
-
86
- Ofte, roovers, dat men op Godt, ende oock op de Babylonier kan duyden. Hebr. verdruckende, T.w. sweert, als ond. 46.16. ende 50.16. of, lant, of, stadt, als Zeph. 3.1. Sommige setten het over: Van wegen de hittigheyt der duyve, om dat het Hebreeusch woort sulcks oock beteeeckent: (siet Psalm 74. op vers 8.) als of Godt wilde seggen, die te voren soo lieflick ende minnelick was als een duyve, is nu geworden als een jongh verscheurende leeuw, ende dat om de groote sonden des volcks. Sommige verstaen door de duyve de Assyriers, van dewelcke eenige schrijven datse in hare banieren het beelt eener duyve voerden. Dan moest men door de Assyriers verstaen de Babyloniers, als hebbende doe ter tijt de heerschappije over Assyrien. Vergelijckt Ezra 6.22.
|