25
x 71 Stort uwe grimmigheyt uyt over de Heydenen, die u 72 niet en kennen, ende over de geslachten, die uwen name niet aenroepen: want sy hebben Iacob y op gegeten; ja sy hebben hem op gegeten, ende hem z verteert, ende sijne wooninge verwoestet.
|
-
1
- Ofte, over, van, u-lieden aengaende, gesproken heeft.
-
2
- Of, in den wegh der Heydenen [te gaen,] D. hare afgodische wijse ende maniere van doen te volgen.
-
3
- Sonne, Mane, Sterren, etc. Siet Gen. 1. op vers 14. die de Heydenen tot afgoden maeckten, ende hen de regeeringe der werelt toeschrijven: ende uyt haren loop toekomstige dingen voorseyden. waer in de Ioden haer na volghden, als te sien is bov. 7.18, etc.
-
4
- Anders, hoewel, niet tegenstaende etc. Item, maer laet de Heydenen, etc.
-
5
- D’afgoden, afgodische ordinantien, ceremonien.
-
6
- Vergel. ond. vers 8. of, [yemant] houwt eenen boom af uyt den woude, [tot] een werck, etc.
-
7
- Hebr. hy maeckt het schoon, fraey.
-
8
- De gemaeckte houtene afgoden makense vast aen eenen wandt, ofte pilaer.
-
10
- Of, niet uyt en gae, of, men en laet het niet waggelen, D. men maeckt het soo vast, dat het buyten perijckel is van los te worden ende te vallen, waer voor desen houten godt sich selven niet bewaren en kan.
-
11
- Stijf, of, strack over eynde staende, van evendrachtigh geslagene platen recht op gemaeckt, als ofse leven hadden ende spreken wilden, maer en konnen geen werck van een levendigh mensch doen, als volght.
-
12
- Siet Exod. 25. op vers 31.
-
13
- Hebr. dragende vvorden sy gedragen.
-
14
- Hare vyanden niet beschadigen, noch hare vrienden helpen. Vergel. Deu. 32. op vers 31.
-
15
- Daer ter contrarie alle afgoden machteloos zijn.
-
16
- Selfs regeerende over die volcken, die u niet en kennen, maer den afgoden dienen.
-
17
- Of, past u, datmen u vreese.
-
18
- Die haer meest van wijsheyt plegen te beroemen, ende doch enckel dwasen zijn, als in’t volgende vers bewesen wort.
-
19
- D. alle hare Koninckrijcken, die te samen een afgodisch heydensch Koninckrijck uyt maken.
-
20
- Of, te samen, alle in een gereeckent.
-
h
- Iesa. 41.29. Habak. 2.18. Zach. 10.2.
-
21
- Als onvernuftige beesten: alsoo versen 14, 21. siet Ps. 49. op vers 11.
-
22
- Door de afgodische beelden ende haren dienst worden de menschen tot enckel ydelheyt gevoert, het zijn niet als leermeesters van enckel ydelheyt. siet 2.Reg. 17. op vers 15. ende van ’tgebruyck des Hebr. woorts, dat onderwijs ende tucht beteeckent, Prov. 16. op vers 22.
-
24
- Over den Oceaen. siet 1.Reg. 10. op vers 22.
-
25
- Dit houdt men een te wesen met Ophir, waer van siet 1.Reg. 9. op vers 28. andere houden het voor Fez.
-
26
- Der afgodische beelden.
-
27
- D. ervarene, konstige wercklieden. Vergel. bov. cap. 9. op vers 17. ende Exod. 31.6.
-
29
- And. de Heere is vvaerachtigh Godt: ofte, [in] vvaerheyt. D. vvaerlick, vvaerachtighlick.
-
30
- Die alder-eygentlickst geseyt mach worden te leven, als hebbende van eeuwigheyt tot eeuwigheyt sijn onbegrijplick, Godtlick leven ende wesen in ende van sich selven, ende levendighmaeckende wien ende wat hy wil, als zijnde de fonteyn ende autheur des levens. siet Ioan. 5. versen 21, 26. etc. Daerom hy alleen als Godt behoort gekent ende ge-eert te worden.
-
31
- Hebr. Koningh der eeuvvigheyt. Vergel. 1.Tim. 1.17.
-
32
- Dit vers is gestelt in de Chaldeeusche of Babylonische sprake, om de vrome Ioden te leeren, hoe sy, in de gevangenisse van Babel zijnde, haer geloove van den waren Godt souden belijden, ende den afgodendienaers tegen spreken.
-
33
- Onse Godt, dien wy dienen, van welcken vers 10 gesproken is.
-
i
- Genes. 1.1. Ierem. 51.15.
-
34
- Of, bevestight, gevestight.
-
k
- Iob 9.8. Psalm 104.2, Iesa. 40.22. ende 44.22. ende 51.13.
-
35
- Verst. den donder, als Ps. 29.3. etc. ofte, Godts bevel, als sommige.
-
36
- Of, veelheyt, menighte.
-
38
- Siet Iob 37.11. ende 38.25. of, tot regen, voor den regen.
-
39
- Siet Iob 38. op vers 22. en Ps. 135.7.
-
40
- Verst. alle konstige werckmeesters der afgodische beelden, zijn soo dom ende onvernuftigh geworden als beesten.
-
41
- Of, van, door, of, in, van vvegen [hare] konst van beelden te maken, daer in sy eenen grooten roem meynden te behalen. Vergel. Rom. 1.22.
-
43
- Of, valsheyt: ’tis enckel bedrogh.
-
44
- D. adem, geblaes. siet Iob 9. op 18.
-
45
- De gesnedene, ende gegotene beelden.
-
46
- D. enckel verleydigh werck.
-
47
- Als Godt d’afgoden ende afgodendienaers t’samen sal straffen ende verdelgen.
-
48
- Alsoo noemt sich de Heere, om dat hy een Godt, Bontgenoot, ende Heylant, ende volgens als een onweerdeerlick erfdeel sijns volcks geworden is in den Messia, wiens mede-erfgenamen sy zijn, Rom. 8, 17. Vergel. Ps. 16. op vers 5.
-
51
- Siet Psal. 74. op vers 2.
-
52
- Siet 1.Reg. 18. op. vers 15.
-
53
- Hebr. eygl. versamelt, en voorts, neemt, of, raept vvech. siet Ps. 26. op vers 9. De woorden staen hier in’t vrouwelick geslachte, waer uyt by velen af genomen wort, dat Godt hier de dochter Zions, of Ierusalem aenspreeckt, datse (sonder haer op de vastigheyt der stadt te verlaten) haer goet souden packen ende vluchten, vermits den nakenden overval der Babyloniers, waer van in’t volgende, ende klaerlick vers 22. Vergel. bov. 6.1. en 8.14. Ezech. 12.3, 4. etc. sommige verstaen ’t van Babel.
-
55
- Door de Babyloniers als met eenen slinger uyt den lande werpen.
-
56
- D. welverdiende straffen ontfangen, of, de waerheyt mijner Prophetien metter daet bevinden.
-
57
- Woorden des lants, of des volcks van Ierusalem, etc. als bov. 4.31. of des Propheten, sprekende in de persoon des volcks, als of ’t sijn eygen lijden ware, dat hy gevoele ende drage. Vergel. ond. 14.17.
-
58
- Als bov. 4.6. en ond. 14.17.
-
59
- T.w. by my selven, D. gedacht, dat het soo swaer niet vallen en soude, of ick soude het konnen dragen, ende over komen, maer het valt geheel anders, als ick my hadde ingebeelt.
-
60
- And. gevvislick dit is eene kranckte, nochtans moet ickse dragen. als of hy seyde: Dit is wel te rechte een sware kranckte, veel swaerder dan ick gemeynt hadde, evenwel moet ick ’er aen.
-
61
- D. burgers van de stadt Ierusalem, in welcker name dese klachte gedaen wort.
-
62
- Kerckelicke en Politijcke voorstanders.
-
63
- Als bov. versen 8, 14.
-
64
- And. zijnse niet geluckigh, of, voorspoedigh gevveest.
-
65
- D. kudde harer weyde, de gemeynte.
-
s
- Prov. 16.1. ende 20.24.
-
66
- D. sijn voornemen ende doen, niet in sijne macht is. siet Genes. 6. op vers 12.
-
67
- Of, trede, stap. Dien volgens (wil de Propheet seggen) versaken, ick, ende alle geloovige, alle onse eygene wijsheyt ende krachten, bevelende al ons voornemen ende doen, in desen noot, uwe vaderlicke regeeringe; biddende, dewijl ghy dit lant door den Koningh van Babel wilt straffen, ende hy met al sijn voornemen ende doen onder uwe regeeringe oock besloten is, dat ghy hem perck ende mate wilt stellen, ende uwen toorn met barmhertigheyt over u volck matigen, volgens uwe genadige verbonts beloften. Vergel. bov. 4. op vers 27. hier op slaet dit ende ’t volgende vers.
-
68
- Siet Psal. 6. op vers 2.
-
v
- Ier. 30.11. ende 46.28.
-
69
- Hebr. eygentl. met oordeel, D. hier, met reden ende discretie, of, op eene redelicke, ofte, matige wijse, soo als ghy uwen kinderen belooft hebt, dat ghy oock volgens uwe gerechtigheyt houden sult. siet ond. 30.11. ende 46.28. ende vergel. Ies. 30.18. Ezech. 34.16. het contrarie is, de vernietinge, waer van in’t volgende.
-
70
- Hebr. vermindert, kleyn, weynigh, of, geringh maket, D. niet en verbrijselt ofte vergruyset, of, soo kleyn maeckt, dat ick geen volck meer en zy: het welcke een gevolgh is van de uytstortinge des Godtlicken toorns, waer van in het volgende vers. Dit wort gestelt tegen de matige kastijdinge.
-
71
- Als of hy seyde: Wilt ghy immers uwen vollen toorn uytstorten, doet het doch niet over u eygen volck, maer liever over uwe ende uwes volcks vyanden.
-
72
- Siet Iob 18. op vers 21. ende Psalm 79. op vers 6.
|