| |
| |
| |
Godts groote lanckmoedigheyt over de snoode ende hartneckige afgoderije van Iuda, met noodigingh tot bekeeringe, vers 1, etc. Vergelijckinge der boosheyt van Israël ende Iuda, die sich aen Israëls exempel niet en spiegelden, maer maeckte ’t noch erger, 6. Israël wort oock genoodight tot bekeeringe, 12. met schoone Euangelische beloften, van de vergaderinge der uytverkorene Ioden ende Heydenen tot Christi Kercke, bestellinge des predick-ampts, afschaffinge der ceremonien, ende oprechtinge des nieuwen Godtsdiensts: item van den geest der kintschap, des gebedts, ende der ware bekeeringe (van dewelcke Godt sijnen uytverkorenen een voorschrift geeft) ende de erffenisse des hemelschen Canaans, 14. etc.
| |
1
1 MEn seyt, Soo een man sijne huysvrouwe verlaet, ende sy gaet van hem, ende wort eens anderen mans, sal 2 hy oock tot haer noch weder keeren? en soude 3 dat selve lant niet 4 grootlicks ontheylight worden? ghy nu, hebt [met] vele 5 boeleerders gehoereert; 6 keert nochtans weder tot my, spreeckt de HEERE.
| |
2
Heft uwe oogen op na de hooge plaetsen, ende siet toe, waer en zijt ghy niet 7 beslapen? ghy hebt voor 8 hen geseten aen de wegen, als een 9 Arabier in de woestijne: alsoo hebt ghy het lant ontheylight met uwe hoererijen ende met uwe boosheyt.
| |
3
Daerom zijn de 10 regensdroppelen 11 in gehouden, ende daer en is geen 12 spaden regen geweest: maer ghy hebt een 13 hoeren voorhooft, ghy 14 weygert schaemroot te worden.
| |
4
Sult ghy niet van nu af 15 tot my roepen, Mijn vader: ghy zijt de 16 leytsman mijner jeught?
| |
5
Sal hy in eeuwigheyt [den toorn] 17 behouden? sal hy [dien] gestadighlick bewaren? 18 Siet, ghy spreeckt ende doet die 19 boosheden, ende 20 neemt de overhant.
| |
6
Voorts seyde de HEERE tot my, in de dagen des Koninghs 21 Iosia; Hebt ghy gesien, wat de 22 afgekeerde Israël gedaen heeft? sy a gingh henen op allen hoogen bergh, ende tot onder allen groenen boom, ende hoereerde aldaer.
| |
7
Ende ick seyde, na dat sy sulcks alles gedaen hadde, Bekeert u tot my, maer sy en bekeerde haer niet: Dit sagh de 23 trouwloose, hare suster Iuda.
| |
8
Ende ick sagh, als ick ter oorsake van alles, daer in de afgekeerde Israël overspel bedreven hadde, haer verlaten, ende haer haren 24 scheydbrief gegeven hadde; dat de trouwloose, hare suster Iuda, niet en 25 vreesde, maer gingh henen ende hoereerde selfs oock.
| |
9
Ia het geschiedde van wegen het 26 geruchte harer hoererije, dat 27 sy het lant ontheylighde: want sy bedreef overspel met 28 steen ende met hout.[kolom]
| |
10
Ende selfs 29 in allen desen, en heeft haer hare trouwloose suster Iuda tot my niet bekeert met haer gantsche herte; maer 30 valschelick, spreeckt de HEERE.
| |
11
Dies de HEERE tot my seyde; De afgekeerde Israël heeft hare 31 ziele gerechtveerdight; meer dan de trouwloose Iuda.
| |
12
Gaet henen ende roept dese woorden uyt tegen ’t 32 Noorden, ende seght; Bekeert u, ghy afgekeerde Israël, spreeckt de HEERE, soo en sal ick mijnen 33 toorn op u-lieden niet doen vallen: want ick ben b 34 goedertieren, spreeckt de HEERE, ick en sal 35 [den toorn] niet in eeuwigheyt behouden.
| |
13
Alleen 36 kent uwe ongerechtigheyt, dat ghy tegen den HEERE uwen Godt hebt 37 over getreden; ende uwe wegen 38 verstroyt hebt tot de vreemde, onder allen groenen boom, maer en zijt mijner stemme niet gehoorsaem geweest, spreeckt de HEERE.
| |
14
Bekeert u, ghy afkeerige kinderen, spreeckt de HEERE, want ick heb u 39 getrouwt: ende ick sal u aennemen, 40 eenen uyt eene stadt, ende twee uyt een geslachte, ende sal u brengen te Zion.
| |
15
Ende ick sal u-lieden c 41 herders geven na mijn herte: die sullen u weyden [met] wetenschap ende verstant.
| |
16
Ende het sal geschieden, wanneer ghy 42 vermenighvuldight ende vruchtbaer sult geworden zijn in den lande, in die dagen, spreeckt de HEERE, en sullen sy niet meer seggen; De 43 Arke des verbonts des HEEREN, oock en sal sy in ’t herte niet 44 op komen: ende sy en sullen aen haer 45 niet gedencken, ende [haer] niet besoecken, ende sy en sal niet weder 46 gemaeckt worden.
| |
17
Te dier tijt sullen sy Ierusalem noemen, des HEEREN throon, ende alle de Heydenen sullen tot haer vergadert worden, 47 om des HEEREN naems wille, te Ierusalem: ende sy en sullen niet meer wandelen na het 48 goetduncken hares boosen herten.
| |
18
In die dagen sal het huys Iuda 49 gaen tot den huyse Israëls: ende sy sullen t’samen komen uyt den lande van ’t 50 Noorden, in het lant dat ick uwen vaderen 51 ten erve gegeven hebbe.
| |
19
52 Ick seyde wel; Hoe sal ick u onder de kinderen setten? ende u geven het 53 gewenschte lant, de 54 cierlicke erffenisse, der heyrscharen der Heydenen? maer ick seyde; Ghy sult 55 tot my roepen, Mijn vader, ende ghy en sult van achter my niet af keeren.
| |
20
Waerlick, [gelijck] eene vrouwe trouw- | |
| |
looslick scheyt van haren 56 vrient: alsoo hebt ghylieden trouwlooslick tegen my gehandelt, ghy huys Israëls, spreeckt de HEERE.
| |
21
Daer 57 is eene stemme gehoort op de hooge plaetsen, een geween 58 [ende] smeeckingen der kinderen Israëls: om dat sy haren wegh verkeert, [ende] des HEEREN hares Godts d vergeten hebben.
| |
22
59 Keert weder, ghy afkeerige kinderen, ick sal uwe afkeeringen genesen: 60 Siet [hier] zijn wy, wy komen tot u, want ghy zijt de HEERE onse Godt.
| |
23
Waerlick, te e vergeefs [verwacht men het] van de heuvelen [ende] de menighte der bergen: waerlick, in den HEERE onsen Godt, is Israëls heyl.
| |
24
Want de 61 Schaemte heeft den 62 arbeyt onser vaderen 63 op gegeten, van onser jeught aen: hare schapen, ende hare runderen, hare sonen ende hare dochteren.
| |
25
Wy liggen in onse schaemte, ende onse schande overdeckt ons, want wy hebben tegen den HEERE onsen Godt gesondight, wy ende onse vaderen, van onser jeught aen tot op desen dagh: ende wy en zijn der stemme des HEEREN onses Godts niet gehoorsaem geweest.
|
-
1
- Hebr. om te seggen, of, seggende, D. men seyt gemeenlick, om soo te seggen, by maniere van spreken, genomen dat, etc.
-
2
- D. sal de eerste man haer oock weder mogen nemen?
-
3
- Daer in sulcken grouwel mochte gebeuren. siet hier van Deut. 24.4.
-
4
- Hebr. ontheylight zijnde ontheylight zijn.
-
5
- Hebr. gesellen, vrienden.
-
6
- De Heere wil seggen, dat hy evenwel sijn volck in genade sal op ende aen nemen, soo sy haer van alle dese grouwelen, ende verbontbrekingen oprechtelick sullen bekeeren.
-
7
- D. daer en zijn geene hooghten, of ghy hebt’er afgoderije op bedreven.
-
8
- Om de boeleerders te wachten, als eene gemeyne onbeschaemde hoere. Vergel. Genes. 38.14. Ezech. 16.24, 25.
-
9
- Gelijck de straetschenders ende roovers wachten op de passanten in woeste plaetsen.
-
10
- Of, regenvlagen, regenbuijen.
-
11
- T.w. van my volgens mijne dreygementen, Lev. 26.19. Deut. 28.23, 24.
-
12
- Siet Deut. 11. op vers 14.
-
13
- Hebr. eener vrouwe eener hoere: als dickwils.
-
14
- D. ghy en wilt u niet schamen, dat ghy immers behoordet te doen, als ghy mijne lant-plagen gevoelt.
-
15
- Hebr. roept ghy niet tot my, of, noemt ghy my niet, etc. als of Godt seyde: Sult ghy dan nu noch tot my niet weder keeren! bekeert u noch van nu af.
-
16
- Die my van eersten aen met onderwijs, raet ende daet hebt geleyt ende gestiert, als een goet man sijne vrouwe. Vergel. Prov. 2.17.
-
17
- Vergel. ond. vers 12. ende Psalm 103.9. item Levit. 19.18. Nah. 1.2. in welcke plaetsen het woordeken, toorn, tot klarigheyt van den sin verstaen wort. Dit kan men noch nemen als de woorden des volcks, die Godt hen voor schrijft, om hem daer mede boetveerdighlick te bejegenen: of, als Godts, of des Propheten woorden, verklarende, dat Godt sijnen toorn sal afwenden, soo sy haer bekeeren.
-
18
- Dit zijn Godts woorden tot Israël.
-
19
- Die boven verhaelt zijn.
-
20
- D. ghy dringht met uwe boosheyt hartneckighlick door: Alsof Godt seyde: Maer ’t is te vergeefs, dat ick u tot bekeeringe roepe, ghy vraeghter doch niet na, ghy gaet niet dan te moetwilliger voort in uwe boosheyt.
-
21
- Als de tien stammen Israëls na Assyrien al waren wech gevoert.
-
22
- Hebr. eygl. afkeerigheyt. And. afkeerige. in ’t vrouwelick geslachte, passende op den volgenden text, daer Israël by eene hoere vergeleken wort.
-
23
- Alsoo noemt Godt die van den stam Iuda, van wegen de afgoderije, daer mede sy den geestelicken bant ende trouwe des houwelicks, dat tusschen Godt ende hen was, alsoo wel verbroken hadden, als d’andere tien stammen Israëls, die alle bloetverwanten van Iuda waren, als zijnde al te samen afkomstigh van den Patriarch Iacob: daerom wordense susters genoemt. Vergel. Ezech. 16.46. ende 23. versen 2, 4, etc. alsoo in’t volgende.
-
24
- Haer over gevende in de hant der Assyriers, die de tien stammen, als van Godts aengesichte ende uyt sijn lant, gevangelick hebben wech gevoert.
-
25
- Haer niet en ontsagh, of, niet schroomde het boos exempel van Israël na te volgen, niet tegenstaende datse alle die straffen, die Israël waren over gekomen, als voor oogen gesien hadde. Vergel. onder 44.10. ende Prov. 28. op vers 14.
-
26
- Hebr. stemme: dat men oock soo kan nemen, dat het eene roepende soude geweest zy, gelijck de Schrifture elders spreeckt. Vergel. Gen. 4.10. met d’aent. And. lichtveerdigheyt.
-
27
- Dit duyden sommige noch op Israël, uyt vergelijckinge van het volgende vers.
-
28
- D. steenen ende houten afgoden. Alsoo Ezech. 20.32. siet aldaer.
-
29
- Ofte, om, ofte, door, dit alles: Dat is, hoewelse dit alles gesien hadde, dat te voren van Israël verhaelt is.
-
30
- Hebr. in, of, met valsheyt, D. bedrieglick, huychelsch.
-
31
- D. haer selven, haer persoon, als dickwils. siet Gen. cap. 12. op vers 5. De sin is: Israël mach haer des roemen, dat sy het soo slim noch niet gemaeckt en heeft als Iuda. siet Ezech. 16.51, 52. ende 23.11.
-
32
- Na Assyrien ende Meden toe, daer de tien stammen waren henen gevoert, 2.Reg. 17.6.
-
33
- Hebr. aengesichte, D. mijnen toorn, of, mijn toornigh aengesicht, waer door Godts strenge straffen verstaen worden. siet Ps. 21. op vers 10. en ond. 4.26. Lev. c. 17. op vers 10. And. mijn aengesicht tegen u niet neder slaen, of, neder werpen, D. ick sal u met geen toornigh, of stuer gelaet aen sien: (vergel. Gen. 4. versen 5, 6.) maer u gunste ende genade bewijsen.
-
b
- Psalm 86.15. ende 103.8, 9. ende 145.17.
-
34
- Siet 2.Chron. cap. 6. op vers 41.
-
37
- Siet bov. 2. op vers 8.
-
38
- D. zijt als eene lichte onbeschaemde hoere hier ende daer henen ende weder geloopen, om afgoderije met vreemde afgoden te bedrijven, als boven versen 2, 6. siet oock Ezech. 16. vers 24, etc. ende 23. versen 5, 6, 7, etc.
-
39
- Hebbende het manlick recht over ofte aen u.
-
40
- Ick sal een overblijfsel in genade behouden, ende brengen tot de gemeenschap mijner Kercke, door Zion afgebeelt. siet 1.Chron. 9.3. ende Rom. 11.5. dewijle dit principalick siet op den tijt des Heeren Christi, ende des Nieuwen Testaments.
-
c
- Ierem. 23.4. Ezech. 34.23. Ephes. 4.11.
-
41
- D. Leeraers, Predicanten. Siet breeder dese belofte ond. cap. 23. Ezech. cap. 34. Vergel. 1.Sam. 13.14. en Ephes. 4.11.
-
42
- Door de predicatie des Euangeliums, als geschiet is by den tijt des Heeren Christi ende sijner Apostelen. siet eenigh begin hier van Act. 1.15. 1.Cor. 15.6. ende daer na Act. 2.41. ende 4.4, etc.
-
43
- D. de ceremonien des Ouden Testaments (waer onder de Arke mede ’t voorneemste stuck was) sullen op houden, als zijnde schaduwen ende voorbeelden op den Messiam Iesum Christum, die als dan gekomen zijnde alles sal volbrengen, ende maken dat sijne Kercke Godt diene in den geest ende waerheyt, in alle plaetsen. siet Ioan. 4.21, 23. 1.Tim. 2.8. etc.
-
44
- Dit wort door de volgende woorden verklaert. Vergel. Ies. 65.17. en ond. 7. op vers 31.
-
45
- Niet soo, als te voren, ende ten gebruyck des Godtsdiensts. Vergel. ond. 16. op vers 14.
-
46
- Of, vermaeckt worden, of [dat, ofte, sulcks alles] en salder niet meer geschieden, of, gedaen worden. And. sy en sal niet meer groot gemaeckt, D. hoogh geacht ende geroemt worden: om dat de Sone Godts in den vleesche sal geopenbaert zijn, gelijck ’t woort, maken, alsoo by sommige oock genomen wort, Deut. 32.6. 1.Sam. 12.6. en elders.
-
47
- Of, tot den name des HEEREN, D. tot den Heere selfs, die in den vleesche, ende aen sijne Kercke, als by name, sal wesen geopenbaert.
-
48
- Of, inbeeldinge, speculatie, gedachte. And. hardigheyt. alsoo Deut. 29.19. Psal. 81.13. ond. 7.24. ende 9.14. ende 11.8. ende 18.12. etc.
-
49
- Siet bov. op vers 14. die te voren van malkanderen gescheyden, oneens, ende vyanden waren, sullen in goeden vrede, door eenen geest des geloofs, als leden eens lichaems onder een hooft Iesu Christo, te samen hier in Godts Kercke, ende hier na in’t hemelsche Canaan, Godes erffenisse besitten. Vergel. Ies. 11.13. Ezech. 37.16. etc. Hebr. 11.14, 15. ende 12.22. en ond. 50.4.
-
50
- D. harer gevangenisse: zijnde dit een beelt der geestelicke gevangenisse, ende verlossinge uyt deselve door Christum.
-
51
- Of, hebbe doen erven, erffelick besitten.
-
52
- D. ick dachte, als terstont wederom: menschelicker wijse van Godt, als by sich selven aldus denckende ende beraetslagende, gesproken, om de onweerdigheyt deses volcks (waer van wijders vers 20.) ende de grootheyt sijner genade uyt te drucken: als of Godt seyde: Maer hoe sal ick daer toe komen, dat ick van sulcken boosen volcke my eene Kercke make, ende haer tot mijn kinderen ende erfgenamen des hemelschen, ende heerlicken Canaans met de menighte der Heydenen, aenneme? waer op Godt als by sich selven aldus antwoort: Ick sal maken door mijnen Geest der bekeeringe ende kintschap, dat sy haer bekeeren (als volght) ende in geloove tot my roepen, Abba, ende van my niet af wijcken. siet Ier. 32.40. Rom. 8.15. Sommige nemen dit versken als een vervolgh van de voorgaende belofte, ende stellen’t aldus: Oock seyde ick, of, want ick seyde, Hoe sal ick, etc. verwonderens wijse. Ende in’t volgende, Oock seyde ick, Ghy sult tot my roepen, etc.
-
53
- Hebr. lant der begeerte, des wenschs. siet Ps. 106. op vers 24.
-
54
- Hebr. erffenisse des çieraets. Aldus was Canaan genoemt, zijnde een voorbeelt des hemelschen Canaans. siet Ezech. 20.6. Dan. 8.9. ende 11.16, 41, 45.
-
56
- Of, medgeselle, D. man. Vergel. Hos. cap. 3. vers 1.
-
57
- D. daer sal gehoort worden. Hier begint eene Prophetie ende beschrijvinge van de bekeeringe der Israëliten.
-
58
- Of, een geween der smeeckingen.
-
60
- Dit is de antwoorde der weenende ende smeeckende boetveerdige Israëliten.
-
61
- D. den afgodt Baal, dies wy ons wel mogen schamen, want hy een vuyl ende schandelick afgodt is, ende ons beschaemt ende te schande gemaeckt heeft. alsoo ond. 11. vers 13. Hos. 9.10.
-
62
- D. ’t gene sy met arbeyt verkregen hadden, als in’t volgende verklaert wort.
-
63
- D. verteert, soo van wegen de kostelickheyt der afgoderije, als de rechtveerdige plagen die hen daerom zijn over gekomen.
|