28
Een dwaes selfs, die swijght, sal wijs geacht worden: [ende] die sijne lippen toesluyt, verstandigh.
|
-
1
- Hebr. slachtinge. Het Hebr. woort beteeckent wel. meest beesten, die ter offerhande geslachtet worden, maer het beteeckent oock die ter spijse, ende ter maeltijt bereydet zijn, als hier, ende Genes. 31. vers 54. siet de aent. aldaer.
-
2
- Hebr. des twistes, Dat is, daer twist by is.
-
3
- Vergel. bov. 10. op vers 5.
-
4
- De sin is, Dat hy onder de broederen des beschaemden soons oock een part des erfdeels wech dragen sal. Andere verstaen, dat hy als gouverneur sal zijn van de kinderen, ende van sulcken aensien, dat hem oock het beleyt harer goederen, ende volgens het bedeelen harer erfenissen, sal toevertrouwt worden.
-
5
- Verstaet een vat, daer in het silver gesmolten, ende gesuyvert wort. alsoo onder cap. 27. vers 21.
-
6
- T.w. daer in silver, tin, koper, etc. gesmolten, ende gesuyvert wort. Siet Ezech. cap. 22. versen 18, 19, 20, etc.
-
7
- Verstaet de Heere alleen. De menschen konnen wel, door hare konste, gout, ende silver proeven, om te weten, of het goet, ofte quaet is: maer het herte des menschen en kan niemant doorgronden dan Godt.
-
8
- Dat is, die sijnen naesten quaet doet, ofte genegen is quaet te doen.
-
9
- Hebr. lippe der ongerechtigheyt; Te weten, die te kennen geeft hoe men ongerechtigheyt bedrijven, ende sijnen naesten leet doen kan.
-
10
- Hebr. valsheyt, ofte, leugen, Dat is, die met valsheyt, ofte leugen omgaet. Siet Iob cap. 35. op vers 13.
-
11
- Hebr. de tonge der verkeertheden, Dat is, die verkeertheden spreeckt. Siet boven cap. 2. op vers 12. Anders, hoorende de leugen op de verkeerde tonge.
-
12
- Te weten, met gebeerden, woorden, ofte daden. Vergel. boven 14. vers 31.
-
13
- D. onteert Godt, die den armen niet alleen geschapen heeft, maer oock door de armoede besoeckt, ende oeffent.
-
14
- Te weten, sijns naesten. Siet onder cap. 24. vers 17.
-
15
- Dat is, ongestraft blijven. Siet 1.Reg. 2. op vers 9.
-
16
- D. cieraet. Siet boven 12. op vers 4.
-
17
- Te weten, die wijs, ende vroom zijn: in dewelcke de oude genieten Godts zegen, van den welcken siet Psalm 127.3. ende 128. vers 3.
-
18
- Want het is eerlick, uyt eerlicke ouderen geboren te zijn.
-
19
- Hebr. eene lippe der voortreffelickheyt, ofte, uytnementheyt, Dat is, een overtreffelick propoost, ofte reden, handelende van uytnemende dingen, als van wijsheyt, ende deughtsaemheyt. Alsoo is in het volgende, Hebr. eene lippe der valsheyt, een valsch propoost.
-
20
- D. eenen quaden sot, die van alle wijsheyt, eere ende deught vervallen is. Siet 1.Sam. 25. op vers 25.
-
21
- D. die genegen zijn dat te ontfangen, ofte die het alreede ontfangen hebben, ende nu besitten. Siet van dit woort Gen. cap. 14. op vers 13.
-
22
- Hebr. gesteente der aengenaemheyt, D. als een aengenaem edel gesteente, ofte peerle, dewelcke om hare schoonheyt, ende kostelickheyt seer lieftalligh plegen te zijn.
-
23
- T.w. het geschenck door het beleyt, ende aenbieden des schenckers. Anders, waer henen hy, te weten, de schencker, ofte eygenaer sich sal vvenden, sal hy voorspoet hebben.
-
24
- D. het sal wat uytrichten by den genen, die het ontfanght, tot voordeel des genen die het geeft. Salomo en spreeckt niet van het gene, dat men doen moet, maer van het gene, dat pleeght te geschieden.
-
25
- T.w. die tegen hem van sijnen naesten begaen is. Vergelijckt bov. 10.12.
-
26
- T.w. mits die te vergeten ende te vergeven.
-
27
- D. pooght de liefde, door dewelcke hy van sijnen vrient bemint wort, te voeden, ende te onderhouden.
-
28
- Of, het vvoort, te weten, der overtredinge.
-
29
- Siet boven 16. op vers 28.
-
30
- T.w. om hem tot beteringe te brengen.
-
31
- Ofte, de vvederspannige soeckt alleenlick het quaet. Hebr. de vvederspannigheyt, dat is, die seer wederspannigh is. siet Iob c. 35. op vers 13. Alsoo bov. vers 4. valsheyt voor valschaert. Verstaet den genen, die wedersporigh is tegen Godt, ende die over hem gestelt zijn. Anders, de quade soeckt alleen, of, sekerlick, vvederspannigheyt.
-
32
- T.w. dat hy sijnen naesten aendoe, ende voornemelick den vromen.
-
33
- Te weten, de satan, ofte eenige sware plage, die Godt als sijne scherprichters gebruyckt.
-
35
- De sin is, dat het min perijckel is eenen beyr te gemoeten in sijne woedende wreetheyt, als eenen sot, etc.
-
36
- D. als hy door sijne dwaesheyt tot alle onredelicke, ende rasende passien gedreven wort.
-
e
- Deuter. 32.35. Prov. 20.22. ende 24.29. Rom. cap. 12. vers 17. 1.Thess. 5.15. 1.Petr. 3.9.
-
37
- Te weten, der straffe. Siet Genes. 19. op vers 19.
-
38
- Dat is, van sijn huysgesin. Siet Genes. 7. op vers 1. Ofte van sijn geslachte, ende nakomelingen, Te weten, die sijne sonden navolgen. Siet 1.Reg. 14. op vers 10.
-
39
- Dat is, die het krackeel, ofte geschil begint.
-
40
- Dat is, die het water inlaet, mits de sluys te openen, ofte den dam te breken, daer mede het wederhouden wort. Want dese openinge, ende breucke blijvende, en is’er geen houden aen den loop des waters; ja des selven doorgangh wort langhs soo ruymer.
-
42
- Ofte, vermenght vvorde, Te weten, onder vele, die daer in getrocken, ende mede gemoeyt worden. Ofte, eer ghy u daer in menght.
-
g
- Exod. 23.7. Prov. cap. 24. vers 24. Iesa. 5.23.
-
43
- Dat is, vry spreeckt, ende rechtveerdigh verklaert. Siet Genes. cap. 44. op vers 16. ende Deut. 25. op vers 1.
-
44
- D. onrechtveerdigh, schuldigh, ende strafweerdigh verklaert. siet Deut. 25. op vers 1.
-
45
- D. d’een soo wel als d’ander, beyde gelijckelick. Siet deselve maniere van spreken onder cap. 20. versen 10, 12.
-
46
- Dat is, de rijckdom, ende middel, om konsten, ende wetenschappen te leeren.
-
47
- Te weten, gelijck andere dingen, die voor gelt, ofte ware altijt konnen gekregen worden: even als of de wijsheyt, ende geleertheyt in alle manieren oock soodanigh ware, ende van een yeder, self den sotten, oock alsoo te verkrijgen ware.
-
48
- Hebr. herte, Dat is, verstant. Siet Iob 9. op vers 4. Hy spreeckt van het verstant, waer door men bequaem is, om de wijsheyt ernstelick te begeeren, grondelick te begrijpen, ende stichtelick te gebruycken.
-
49
- Te weten, die een oprecht vrient is, Dat is, die weldadigheyt, ende trouwe doet aen sijnen vrient, Genes. 24.49. ende die waerheyt, ende vrede lief heeft, Zach. 8.19.
-
50
- Niet alleen in voorspoet, maer oock in tegenspoet.
-
51
- Dat is, die ware broederlicke liefde bewijst, om sijnen vrient uyt den noot te helpen, ofte immers daer in eenige verlichtinge hem na sijn vermogen toe te brengen.
-
52
- Dat is, door Godts voorsichtigheyt toegeschickt, ende ten voorschijne gebracht, alsoo dat in de benauwtheyt geopenbaert wort wie een recht broeder is. Anders, een broeder is tegen de benauvvtheyt geboren, T.w. om in deselve by te staen: ofte, ende hy (te weten, de vrient) vvort een broeder in de benauvvtheyt geboren.
-
53
- Siet bov. 6. op vers 1.
-
54
- Of, borghtocht belovende.
-
55
- Hebr. voor het aengesichte, Dat is, in de tegenwoordigheyt. Anders, voor.
-
56
- Verstaet, den schultheer, tot wiens versekeringe de borge sich tot de betalinge verbindt. Andere verstaen den schuldenaer, voor den welcken de borghtocht geschiet.
-
57
- De reden is, om dat de kyvagie een oorspronck is van vele sonden, die de twistgierige met sijn doen schijnt lief te hebben.
-
58
- Te weten, de deure sijner timmeragie, die hy hoogh opgetrocken heeft. ’t Is te verstaen als een gemeyn spreeckwoort, van de gene, die sich boven haren staet uytsteken. Want gelijck een huys seer hoogh opgetimmert zijnde, dickwils den val onderworpen is, alsoo sal een mensche, die sich verheft boven sijnen staet, ende veracht sijnen naesten, dien hy door twisten soeckt te verdrucken, seer dickwils tot eenen schrickelicken val komen.
-
59
- Siet boven cap. 8. op vers 36.
-
60
- Dat is, schade, ende verderf. Alsoo boven cap. 16. vers 18.
-
61
- Ofte, verkeert. Siet boven cap. 6. op vers 14.
-
62
- Vergelijckt boven cap. 16. vers 20. ende de aenteeckeninge.
-
63
- Siet boven 2. op vers 12.
-
64
- Dat is, die eenen sot metter tijt worden sal.
-
65
- Siet van dit woort boven op vers 7.
-
66
- D. krachtigh, datse den lichame deught doe. Vergel. de maniere van spreken met Prov. 15. vers 2. Anders, sal goet doen [als] eene medicijne, T.w. den lichame, om dat in goede gesontheyt te onderhouden. Of, maeckt goede medicijne, Te weten, die ’t lichaem doet welvaren.
-
67
- Dat is, de inwendighste leden, ende krachten des lichaems. Siet Iob 7. op vers 15.
-
68
- T.w. des genen, die het aenbiedt: D. sal ’t heymelick, ende in het verborgene nemen: want niemant geerne bekent is voor eenen die het recht buyght. Vergelijckt boven 16. op vers 33.
-
69
- Vergl. ond. 18.5. ende 21.14. Ies. 10. vers 2. Amos 5.12.
-
70
- Dat is, de rechte maniere van doen, die in het gerichte moet gevolght worden, te verkeeren. Vergelijckt Exod. 23.2.
-
k
- Eccles. 2.14. ende 8.1.
-
71
- D. de wijsheyt siet den verstandigen als ten oogen uyt; te weten, als men acht neemt op de gestadigheyt sijner oogen, de manierlickheyt sijnes wesens, ende schaemachtigheyt sijnes gelaets. Andere verstaen dit alsoo, dat de wijsheyt den verstandigen altijt by de hant is, ende niet verre te soecken: ofte, datse die altijt voor de oogen hebben, om sich na die te voegen, Eccl. 2.14.
-
72
- D. het gesichte des sots sweeft, ende dwaelt herwaerts, ende ginswaerts na alle hoecken. De vliegende oogen zijn een teecken van de ydelheyt, ende ongestadigheyt des gemoedts. Anders, de sot siet over al om wijsheyt te vinden, maer te vergeefs, boven 14.6.
-
l
- Prov. 10.1. ende 15.20. ende 19.13.
-
73
- Hebr. bitterheyt, D. een oorsake der droefheyt, die haer herte seer bitter smaeckt. Siet 2.Reg. 4. op vers 27.
-
74
- D. seer quaet, onbehoorlick, ende niet deugende, alsoo onder 18.5. item cap. 19. vers 2. ende 20.23. alsoo niet quaet, wort geseyt voor ’t gene, dat goet is, ond. 31.12.
-
75
- D. die geen schult en heeft.
-
76
- D. niet alleen de boose, maer oock de vrome: ofte, ’t en is niet goet den rechtveerdigen boete op te leggen, veel min ten onrechte aen het lijf te straffen.
-
77
- Ofte, boven, ofte, tegen het recht.
-
78
- D. goet, ende vast verstant heeft.
-
79
- D. dierbaer, ende spaersaem van gemoede, niet lichtveerdelick, ende onbedachtelick uytstroijende al het gene, dat hy weet, ende in, ofte op sijn herte heeft. Anders, is koel van geeste, ofte, koelsinnigh, dat is, vry van passien, ofte beroeringen, ende traegh in het spreken. Siet van het woort geest in desen sin genomen, 2.Reg. 19.7. ende onder 29.11. siet d’aenteeck.
|