| |
| |
| |
De kinderen Israëls komen in de woestijne Sin, vers 1, etc. Sy murmureeren om dat sy geen broot en hebben, 2. Godt belooft ende geeft haer broot uyt den Hemel, 4. Ende Quackelen, 8. Het Manna en wiert op den Sabbath niet gevonden, 25. De Israëliten noemen het Man; sijn gedaente, 31. Een Gomer daer van wort bewaert voor de nakomelingen, 32. Hoe lange datse Manna gegeten hebben, 35. Wat een Gomer is, 36.
| |
1
DOe sy 1 van Elim gereyst waren, soo quam de gantsche vergaderinge der kinderen Israëls in de woestijne 2 Sin, welcke is tusschen Elim ende tusschen 3 Sinai: aen den vijftienden dagh der tweeder maent, na dat sy uyt Egyptenlande uyt gegaen waren.
| |
2
Ende de gantsche vergaderinge der kinderen Israëls murmureerden tegen Mose, ende tegen Aaron in de woestijne.
| |
3
a Ende de kinderen Israëls seyden tot hen, b 4 Och dat wy in Egyptenlande gestorven waren door de hant des HEEREN, doe wy by de vleeschpotten saten, doe wy tot versadinge broot aten! want ghylieden hebt ons uytgeleyt in dese woestijne, om dese gantsche gemeynte door den honger te dooden.
| |
4
Doe seyde de HEERE tot Mose, Siet, 5 Ick sal voor u-lieden c 6 broot uyt den Hemel regenen: ende het volck sal uyt gaen, ende versamelen elcken dagh-7mate op sijnen dagh, op dat ick het versoecke, of het in mijne wet gae, of niet.
| |
5
Ende het sal geschieden 8 op den sesten dagh, dat sy bereyden sullen het gene sy ingebracht sullen hebben: 9 dat sal dobbel zijn boven het gene dat sy 10 dagelicks sullen versamelen.
| |
6
Doe seyde Mose ende Aaron tot alle de kinderen Israëls: 11 T’avont dan sult ghy weten, dat u 12 de HEERE uyt Egyptenlant uytgeleyt heeft.
| |
7
Ende morgen dan sult ghy des HEEREN heerlickheyt sien, dewijle hy uwe murmureeringen tegen den HEERE gehoort heeft: want wat zijn wy, dat ghy tegen ons murmureert?
| |
8
Voorder seyde Mose, als de HEERE u-lieden aen den avont vleesch te eten sal geven, ende aen den morgen broot tot versadinge, het sal zijn om dat de HEERE uwe murmureeringen gehoort heeft, die ghy tegen hem murmureert: want wat zijn wy? uwe murmureeringen en zijn niet 13 tegen ons, maer tegen den HEERE.
| |
9
Daer na seyde Mose tot Aaron, Seght tot de gantsche vergaderinge der kinderen Israëls, 14 Nadert voor het aengesichte des HEEREN, want hy heeft uwe murmureeringen gehoort.
| |
10
Ende het geschiedde, als Aaron tot de gantsche vergaderinge der kinderen Israëls sprack, ende sy haer na de woestijne keerden, d soo siet, de heerlickheyt des HEEREN verscheen in de wolcke.
| |
11
Oock heeft de HEERE tot Mose gesproken, seggende:
| |
12
Ick hebbe der kinderen Israëls murmureeringen gehoort, spreeckt tot hen, seggende, 15 Tusschen de twee avonden sult ghy vleesch eten, ende aen den morgen sult ghy e met broot versadight worden: ende 16 ghy sult weten, dat ick de HEERE uwe Godt ben.
| |
13
Ende het geschiedde 17 aen den avont, f dat daer 18 Quackelen op quamen, ende het leger bedeckten: ende aen den morgen 19 lagh de dauw rontom het leger.
| |
14
g Als nu de liggende dauw 20 op gevaren was, soo siet 21 over de woestijne was een 22 kleyn ront dingh, kleyn als de rijm, op de aerde. | |
[fol. 33r\MAN. Sabbath.Amalek.]
| |
| |
15
Doe het de kinderen Israëls sagen, soo seyden sy 23 d’een tot den anderen, 24 h het is MAN, want sy en wisten niet wat het was: Mose dan seyde tot hen, Dit is het broodt, ’t welck de HEERE u-lieden te eten gegeven heeft.
| |
16
Dit is het woort dat de HEERE gheboden heeft, versamelt daer van 25 een yeder nae dat 26 hy eten mach: een Gomer voor 27 een hooft, nae het getal van uwe zielen, 28 yeder sal nemen voor de gene die in sijne tente zijn.
| |
17
Ende de kinderen Israëls deden alsoo: ende versamelden, 29 de een veel, ende de ander weynigh.
| |
18
30 Doch als sy het met den 31 Gomer maten, i soo hadde die die veel versamelt hadde, niets over, ende dien die weynigh versamelt hadde en ontbrack niet: een yegelick versamelde 32 soo vele als hy eten mochte.
| |
19
Ende Mose seyde tot hen: Niemant late daer van overigh tot den morgen.
| |
20
Doch sy en hoorden niet nae Mose, 33 maer sommighe mannen lieten daer van overigh tot den morgen: doe wiessen daer wormen in, ende het werdt stinckende: dies werdt Mose seer toornigh op hen.
| |
21
Sy nu versamelden dat 34 alle morgen, een yegelick nae dat hy eten mocht: want als de Sonne heet wert, 35 soo versmolt het.
| |
22
Ende het gheschiedde op den sesten dagh, dat sy dobbel broodt versamelden, twee Gomers voor eenen: ende alle de Overste der vergaderinge quamen, 36 ende verkondighden het Mose.
| |
23
Hy dan seyde tot hen, Dit is ’t dat de HEERE gesproken heeft, Morgen is de ruste, de heylige Sabbath des HEEREN: wat ghy 37 backen soudet, dat backt, ende siedet wat ghy sieden soudet, ende 38 al wat overigh blijft, leght het op voor u in bewaringe tot den morgen.
| |
24
Ende sy leyden dat op tot den morgen, gelijck als Mose geboden hadde: ende 39 het en stonck niet, noch daer en was geen worm inne.
| |
25
Doe seyde Mose, Etet dat 40 heden, want 41 het is heden de Sabbath des HEEREN: ghy en sult het heden op den velde niet vinden.
| |
26
Ses dagen sult ghy het versamelen: doch op den sevenden dagh is het Sabbath, op den selven sal ’t niet zijn.
| |
27
Ende het geschiedde aen den sevensten dagh, dat sommige van den volcke uyt gingen, 42 om te versamelen, doch sy en vonden niet.
| |
28
43 Doe seyde de HEERE tot Mose: Hoe lange weygert 44 ghy-lieden te houden mijne geboden ende mijne wetten?
| |
29
Siet, om dat de HEERE u-lieden den Sabbath ghegeven heeft, daerom geeft hy u aen den sesten dage tweer dagen broodt: een yeder blijve 45 in sijne plaetse, 46 dat niemant uyt sijne plaetse en gae op den sevenden dagh.
| |
30
Alsoo rustte het volck op den sevenden dagh.
| |
31
k Ende het huys Israëls noemde sijnen name MAN: ende het was 47 als coriander zaedt, wit, ende 48 de smaeck daer van was als honigh-koecken.
| |
32
Voorder seyde Mose, dit is het woordt, het welck de HEERE bevolen heeft, Vullet eenen Gomer daer van 49 tot bewaringe voor uwe geslachten, op dat sy [kolom] sien het broodt dat ick u-lieden hebbe te eten ghegeven in dese woestijne, doe ick u uyt Egyptenlande uytleydde.
| |
33
Oock seyde Mose tot Aaron, l neemt 50 een kruycke, ende doet 51 eenen Gomer vol Man daer in: ende setse voor het aengesichte des 52 HEEREN tot bewaringe voor uwe geslachten.
| |
34
Gelijck als de HEERE aen Mose geboden hadde, alsoo settese Aaron 53 voor het getuygenisse tot bewaringe.
| |
35
Ende de kinderen Israëls aten Man veertigh jaer, m tot dat sy in 54 een bewoont landt quamen: sy aten Man, tot dat sy quamen aen de pale des lants Canaan.
| |
36
Een Gomer nu is het tiende [deel] van 55 een Epha.
|
-
1
- Eer sy van Elim optrocken, waren sy wederom by de roode zee geweest, van welcke reyse Mose hier niet en schrijft, maer hy verhaeltse Num. 33.10, 11.
-
2
- De name eener woestijne in ’t steenachtige Arabien, alwaer de achtste legerplaetse der Israëliten geweest is, Num. 33.10, 11.
-
3
- Desen bergh wort anders genoemt Horeb, op den welcken Mose de Wet ontfangen heeft.
-
4
- Hebr. Wie sal geven, etc. Vergel. Deut. cap. 5. vers 29.
-
5
- D. ick sal op een korts laten regenen, D. in de gedaente eenes regens uyt den Hemel vallen laten.
-
c
- Psalm 78.24. ende 105.40.
-
6
- D. Manna, daer de Israëliten broot van maeckten.
-
7
- Hebr. woort, of, dingh, hier betekent het soo veel broots als een mensche alle dage tot sijnen nootdruft behoeft.
-
8
- T.w. des daeghs voor den Sabbath, alsdan moesten de Israëliten hare spijse bereyden, die sy op den Sabbath eten souden, want dan en mochtmen geenen arbeyt doen, ja selfs geen vyer aensteken, als te sien is Exod. cap. 35. vers 3.
-
10
- Hebr. dagh dagh, als Genes. 39.10.
-
12
- Niet wy, als uyt ons selven, gelijck het volck haer verweet, vers 3.
-
13
- Hy wil seggen, niet tegen ons alleen: of, niet soo seer tegen ons, als tegen den HEERE: Dergelijcke maniere van spreken siet oock Genes. 32.28. ende 1.Sam. 8.7. Ioa. cap. 12. vers 44.
-
14
- D. vergadert voor de wolck-colomne, in ende door dewelcke Godt de Heere sijne heerlicke tegenwoordigheyt openbaerde, vers 10.
-
16
- T.w. met der daet sulcks bevindende ende beproevende.
-
17
- T.w. aen den avont dies daeghs.
-
f
- Num. 11.31. Psalm 105.40.
-
18
- Hebr. de quackel, alsoo Exod. 8.6. vorsch voor vorschen.
-
19
- Hebr. daer was een ligginge van dauw.
-
g
- Num. 11.7. Nehem. 9.15. Psalm 78.24. ende 105.40.
-
20
- T.w. in de lucht, verdwijnende door de hitte der Sonne: het Manna was bedeckt ende verborgen onder den dauw die opwaerts trock met den opgangh der Sonne. Siet Num. 11.9.
-
21
- Hebr. op ’t aengesichte der woestijne.
-
23
- Hebr. de man tot sijnen broeder.
-
24
- D. dit is een voorbereydde, ende ons toeghe-eygende spijse, of gave. And. wat is dit?
-
h
- Ioan. 6.31. 1.Corinth. 10.3.
-
25
- Hebr. na den mont sijner spijse, D. der spijse die hy, ende sijn huysgesin behoeft.
-
26
- Ende sijn gantsche huysgesin.
-
27
- Hebr. hersebecken, D. persoon.
-
28
- Met dese woorden werdt verklaert ’t gene dat stracks te voren in dit vers geseyt is.
-
29
- Hebr. vermenighvuldigende ende verminderende.
-
30
- De sin is, doe yeder een te huys bracht dat hy versamelt hadde, soo mat het de huysvader, ende hy gaf elck sijnen Gomer ofte behoorlick deel daer van, also dat niemant meer dan sijn behoorlicke portie en kreegh.
-
32
- Hebr. na den mont sijnes etens, of, sijner spijse, als vers 16.
-
33
- Dit deden sy uyt onnutte voorsorge ende misvertrouwen, ofte uyt curieusheyt, als willende proeven ende besien, of oock het Manna soo langhe duren konde
-
34
- Hebr. in den morgen in den morgen.
-
35
- T.w. ’t gene dat op de aerde bleef liggen: Soo dat hier de oorsake, waerom sy het ’s morgens versamelden, wort aengewesen.
-
36
- Want sy twijffelden of het volck wel of qualick dede, dewijle Mose bevolen hadde, dat voor elck hooft maer een Gomer soude vergadert worden.
-
38
- T.w. op den sesten dagh. De helft van ’t dobbel Gomer, ’t welck sy ’s daeghs voor den Sabbath versamelt hadden, bleef overigh.
-
39
- Gelijck te voren geschiedt was, doe sy wat op leyden tegen het bevel van Mose, vers 20.
-
40
- Mose en leert het volck hier niet alleen wat sy op dien dagh doen souden, maer van weke tot weke, soo lange als ’t manna regenen soude.
-
41
- Mose heeft de woorden deses vers, als oock de naestvolgende, gesproken, op dien avondt als de Sabbath begost, ofte ingingh, dien wy op onse wijse nu noemen saterdag avont, want de Sabbath begost met den avont des sesten daeghs, ende eyndighde met den avont des sevenden daeghs.
-
42
- Dese menschen en geloofden Godt, noch sijnen dienaer Mose niet.
-
43
- D. Godt beval Mose, dat hy den volcke soude seggen.
-
44
- Eeniger sonde wort hier gestelt, als of het aller sonde ware.
-
46
- T.w. om manna te versamelen, of eenigh ander werck te doen. Lev. 23.3. wort haer bevolen tot de heylige vergaderinge te gaen. ende Act. 1. vers 12. wort gesproken van eene Sabbaths-reyse.
-
47
- In gedaente ende in grootte, maer ’t was wit als bedolah, of cristal, Num. 11.7.
-
48
- T.w. alsmen het van de aerde opraepte, ongekoockt, maer als’t gekoockt was, soo smaecktet als versche olie, Num. 11.8.
-
49
- T.w. in den Tabernakel, als hy soude gemaeckt zijn.
-
50
- Hebr. 9.4. staet, het gouden vat. And. schotel, schale.
-
51
- Hebr. de volheyt eenes Gomers.
-
52
- Die sijne tegenwoordigheydt boven de Arke des Verbonts openbaerde.
-
53
- Verstaet voor de Arke des Verbonts, daer in de tafelen der Wet Godes waren, siet Exod. 25.16, 21. dewelcke ghenaemt worden het getuygenisse, om dat sy van den wille Godes getuyghden. De Arke is eerst te maken belast gheworden op den bergh Sinai, doch Mose verhaelt dit hier in ’t korte, om de historie van het manna daer mede te besluyten.
-
54
- Dit wort gestelt tegen de woestijne.
-
55
- Dit is een mate van drooge waren, begrijpende soo veel als 432 hennen eijerschalen. Soo dat de Gomer, na sommiger gevoelen, meer dan eens soo groot was, als de Chaenix, Apoc. 6.6. zijnde een mate koorns, genoeghsaem tot voedtsel eens mans op eenen dagh. Siet Levit. 5.11. ende 19.36. Deut. 25.14, etc.
|