| |
| |
| |
De twee Engelen komen in mans ghedaente tot Sodom, ende worden van Lot geherberght ende getracteert, vers 1. De Sodomiten omringen het huys by nachte, ende willen dese gasten grouwelicken overlast aendoen, 4. Lot poogt hen sulcks af te raden, maer te vergeefs, ende met sijn eygen perijckel, 6. Dies de Engelen Lot in trecken, ende de Sodomiten met blindtheydt slaen, sulcks dat sy het huys moesten verlaten, 10. Lot wordt met sijn wijf ende twee dochteren (alsoo de swagers daer mede spotteden) ’s morgens vroeg uyt Sodom geleyt, met last om sich te behouden op het geberghte, 17. Maer Lot bidt ende verkrijght, dat hy sich mach bergen tot Zoar, 18. De vier steden ende gantsche landtstreke, met inwoonders ende gewas, worden met vyer ende swevel van den Hemel verteert, 24. De Heere straft Lots huysvrouwe, 26. Abraham lett op den ondergangh deser steden, 27. Lot treckt uyt Zoar na het gheberghte, alwaer hy door den dronck onwetende van sijne beyde dochteren wordt misbruyckt, 31. Daer van komen Moab ende Ammon, 37.
| |
1
ENde 1 die twee Engelen quamen te Sodom in den avondt; ende 2 Lot satt in de poorte tot Sodom: ende als Lot hen sagh, stondt hy op hen te gemoete, ende boogh sich met het aengesichte ter aerde.
| |
2
Ende hy seyde; Siet nu, mijne heeren, keeret doch in ten huyse 3 van uwen knecht, ende vernachtet, ende a wasschet uwe voeten; ende ghy sult vroech opstaen, ende gaen uwes weeghs: ende sy seyden; Neen, maer wy sullen 4 op de strate vernachten. | |
[fol. 9r\Lot. Sodomiten. Sodom.]
| |
| |
3
Ende b hy hieldt by hen seer aen, soo dat sy tot hem inkeerden, ende quamen in sijn huys: ende hy maeckte hen eene maeltijdt, ende bieck 5 onghesuerde koecxkens, ende 6 sy aten.
| |
4
Eer sy haer 7 t’slapen leyden, soo hebben de mannen dier stadt, de mannen van Sodom, 8 van den jonghsten tot den oudsten toe, dat huys omcingelt: het gantsche volck, 9 van het uyterste eynde af.
| |
5
Ende sy 10 riepen Lot toe, ende seyden tot hem; Waer zijn die mannen, die dese nacht tot u gekomen zijn? brenghtse uyt tot ons, 11 op dat wijse bekennen.
| |
6
Doe gingh Lot uyt tot hen aen de deure, ende hy sloot de deure achter hem toe.
| |
7
Ende hy seyde, Mijne 12 broeders, en doet doch geen quaedt.
| |
8
Siet doch, ick hebbe twee dochteren, 13 die geenen man bekent en hebben, ick salse nu tot u uyt brengen, ende 14 doet haer, alsoo het 15 goedt is in uwe ooghen; alleenlick en doet dese mannen niets, want 16 daerom zijn sy onder de schaduwe mijnes dacks ingegaen.
| |
9
Doe seyden sy, 17 Komt vorder aen: voorts seyden sy; Desen eenen is gekomen om als een vreemdelingh [hier] te woonen, ende 18 soude hy alsins c Richter zijn? nu sullen wy u meer quaedts doen, dan hen: ende sy dronghen seer op den man, d op Lot, ende sy traden toe om de deure op te breken.
| |
10
Doch 19 die mannen staken hare hant uyt, ende deden Lot tot hen inkomen in het huys, ende sloten de deure toe.
| |
11
Ende sy sloeghen de mannen, die aen de deure des huyses waren, 20 met verblintheyden, van den kleynsten tot aen den grootsten; soo 21 dat sy moede werden, om de deure te vinden.
| |
12
Doe seyden die mannen tot Lot; Wien hebt ghy hier noch meer? eenen schoon-sone, ofte uwe sonen, ofte uwe dochteren, ende alle, 22 wien ghy hebt in deser stadt, brenght uyt dese plaetse.
| |
13
Want wy gaen dese plaetse verderven: om dat 23 haer geroep 24 groot geworden is 25 voor het aenghesichte des HEEREN, ende de HEERE ons uytghesonden heeft, om haer te verderven.
| |
14
Doe gingh Lot uyt, ende sprack tot sijne schoon-sonen, die sijne dochteren 26 nemen souden, ende seyde; Maeckt u op, gaet uyt dese plaetse, want de HEERE gaet dese stadt verderven: maer hy was in de oogen sijner schoon-sonen, 27 als jockende.
| |
15
Ende als de dageraet opgingh, drongen de Engelen Lot aen, seggende: Maeckt u op, neemt uwe huysvrouwe, ende uwe twee dochteren, 28 die voor handen zijn, op dat ghy 29 in de ongerechtigheydt deser stadt niet om en komt.
| |
16
Maer hy 30 vertoefde; so grepen dan die mannen sijne handt, ende de handt sijner vrouwe, ende de handt sijner twee dochteren, om de 31 verschooninge des HEEREN over hem: ende sy brachten hem uyt, ende stelden hem buyten de stadt.
| |
17
Ende het gheschiedde, als sy hen uyt [kolom] gebracht hadden na buyten, soo seyde 32 Hy: 33 Behoudt u om uwes 34 levens wille, en siet niet achter u om, ende en staet niet op dese gantsche vlackte: behoudt u na het geberghte henen, op dat ghy niet om en komt.
| |
18
Ende Lot seyde 35 tot haer; Neen doch, Heere,
| |
19
Siet doch, uwe knecht heeft 36 genade ghevonden in uwe oogen, ende ghy hebt uwe weldadigheydt groot gemaeckt, die ghy aen my gedaen hebt, om mijne ziele te behouden by het leven: maer ick en sal niet konnen behouden worden nae het geberghte henen, 37 op dat my niet misschien dat 38 quaedt aen en kleve, ende ick sterve.
| |
20
Siet doch, dese stadt is na by, om derwaerts te vluchten, ende 39 sy is kleyne: laet my doch derwaerts behouden worden, 40 (is sy niet kleyne?) op dat mijne ziele leve.
| |
21
Ende hy seyde tot hem; Siet, 41 ick hebbe u aengesichte opgenomen, oock in dese sake: dat ick dese stadt niet om en keere, daer van ghy gesproken hebt.
| |
22
Haest, behoudt u derwaerts; 42 want ick sal niets konnen doen, tot dat ghy daer henen in gekomen zijt: daerom noemdemen den naem deser stadt, 43 Zoar.
| |
23
De Sonne gingh op boven de aerde; als Lot te Zoar in quam.
| |
24
Doe e dede 44 de HEERE swevel, 45 ende vyer over 46 Sodom, ende over Gomorra regenen, 47 van den HEERE, uyt den Hemel.
| |
25
Ende hy keerde deselve steden om, ende die gantsche vlackte; ende alle inwoonders deser steden, oock het gewas des lants.
| |
26
Ende f sijne huysvrouwe sagh 48 omme van 49 achter hem; ende sy werdt 50 een Zout-pilaer.
| |
27
Ende Abraham maeckte hem des selven morgens vroegh op, nae die plaetse, 51 daer hy voor het aengesichte des HEEREN gestaen hadde.
| |
28
Ende hy sagh nae Sodom ende Gomorra toe, ende na het gantsche landt van die vlackte: ende hy sagh, ende siet, daer gingh een roock van den lande op, gelijck de roock eenes ovens.
| |
29
Ende het gheschiedde, doe Godt de steden deser vlackte verderf, dat Godt aen Abraham 52 ghedachte, ende hy leydde Lot uyt het midden deser omkeeringe, in het omkeeren dier steden, 53 in dewelcke Lot ghewoont hadde.
| |
30
Ende Lot toogh op uyt Zoar, ende woonde op den bergh, ende sijne twee dochters met hem; 54 want hy vreesde binnen Zoar te woonen: ende hy woonde in een speloncke, hy, ende syne twee dochters.
| |
31
Doe seyde de eerst-gheborene tot de 55 jonghste; Onse vader is oudt, ende daer en is geen man 56 in desen lande 57 om tot ons in te gaen, 58 na de wijse der gantscher aerde.
| |
32
Kom, laet ons onsen vader 59 wijn te | |
[fol. 9v\Lots dochters. Abimelech Sara.]
| |
drincken geven, ende 60 by hem liggen, op dat wy van onsen vader 61 zaet in ’t leven behouden.
| |
33
Ende sy gaven dien nacht haren vader wijn te drincken: ende de eerstgeborene quam, ende lagh by haren vader, ende hy en werdt het niet gewaer in haer neder liggen, noch in haer opstaen.
| |
34
Ende het gheschiedde des anderen daeghs, dat de eerst-geborene seyde tot de jonghste; Siet, ick hebbe gister nacht by mijnen vader gelegen: laet ons oock desen nacht hem wijn te drincken geven; gaet dan in, light by hem, op dat wy van onsen vader zaedt in ’t leven behouden.
| |
35
Ende sy gaven haren vader oock dien nacht wijn te drincken: ende de jonghste stondt op, ende lagh by hem; ende hy en wert het niet gewaer in haer neder liggen, noch in haer opstaen.
| |
36
Ende de twee dochteren Lots werden bevrucht van haren vader.
| |
37
Ende de eerstgeborene baerde eenen sone, ende noemde sijnen name, Moab: dese is de vader 62 der Moabiten, tot op desen dag.
| |
38
Ende de jonghste die baerde oock eenen sone, ende noemde sijnen name Ben-Ammi: Dese is de vader 63 der kinderen Ammons, tot op desen dagh.
|
-
1
- Van dewelcke bov. 18.22. gesproken wort, daer sy mannen genoemt worden, als ond. vers 5, etc. het Hebr. woort beteeckent ghesanten, ofte boden: ghelijck oock het woordt Engelen, dat uyt de Griecksche tale genomen is.
-
2
- Vergel. bov. 18. versen 1, 2.
-
4
- Wel verstaende; het en ware Lot met hart aenhouden haer beweeghde om by hem te vernachten: gelijck geschiedt is. Vergel. Luce 24.28, 29.
-
5
- Die eerder veerdig konden worden, op dat sy hen te spoediger tot ruste mochten begeven. Vergel. bov. 18.6.
-
6
- Siet bov. c. 18. op ’t vers 2.
-
7
- Hebr. eer sy neder lagen, ofte, neder gelegen waren, T.w. om te slapen. also ond. 28. vers 13. Lev. 14.47. ende 26.6. etc.
-
8
- Eene overgegevene grouwsame moetwilligheydt, waer in sy alle hebben t’samen ghespannen, jongh ende oudt, van alle hoecken der stadt, ende dat by nachte.
-
9
- T.w. der stadt. Verstaet van ’t een, ende het ander eynde der stadt.
-
10
- Sy en schaemden sich niet hare eygene sonde ende schande openbaerlick uyt te roepen, ende voor yeder man bekent te staen: Desen Sodomijtschen roem in ’t quade verwijt Godt den Israëliten, Ies. cap. 3. vers 8. daer hy seydt: Haere sonden spreken sy vry uyt, gelijck Sodom, sy en verbergense niet.
-
11
- Wat grouwel sy door dese maniere van spreken verstaen, kanmen uyt de antwoorde Lots klaerlick af nemen. Siet Lev. 18.22. ende 20. vers 13. Rom. 1.26, 27. ende 1.Cor. 6.10. Iude vers 7.
-
12
- Aldus sprack Lot die boose menschen beleefdelick aen, noemende haer broeders, ten aensien van de algemeyne broederschap der natuyre. Vergelijckt bov. 9.5. ende ond. 29.4. ende Levit. 19.17.
-
13
- Siet dese maniere van spreecken ond. 24.16. Num. c. 31. vers 18. Iud. 11. vers 39. Luce. 1.34.
-
14
- Lot willende eene schrickelicke sonde beletten, laet door menschelijcke verbaestheydt, ende radeloosheyt eene andere sonde toe, tegen sijne vaderlicke plicht, ende den regel, Rom. 3.8.
-
15
- D. also ’t u wel gevalt, ende belieft. Siet dese maniere van spreken, ond. 20. vers 15. ende 41.37. Num. 24. 1, etc.
-
16
- T.w. om vry te zijn van alle schade ende gewelt. Onder yemants schaduwe te komen, is sich onder sijn schut, ende scherm te begeven, Vergel. Iud. 9.15. Ps. 36.8. Ierem. 48.45.
-
17
- Als ofse hem dreyghden, sose hem in handen hadden konnen krijgen.
-
18
- Hebr. soude hy richten richtende? of, hy soude richten richtende. Siet de aent. bov. 2.16. Vergel. 2.Petr. 2.8.
-
c
- Exod. 2.14. Actor. 7.27.
-
19
- Die twee Engelen, Lots gasten.
-
20
- T.w. niet alleen des lichaems, maer oock des geestes. Dese mirakuleuse straffe was alsoo in het gesichte der oogen niet dat sy gantsch niet en konden sien, maer was meest in het oordeel des verstandts, dat sy niet en konden onderscheyden het gene sy eenighsins sagen. Siet dergelijcke 2.Reg. 6.18.
-
21
- De deure met grooten arbeydt soeckende, ende niet konnende vinden, werden soo vermoeyt, dat sy moesten ophouden ende vertrecken.
-
22
- And. wat ghy hebt, etc.
-
23
- Verst. het geroep der inwoonderen van Sodom.
-
24
- Siet bov. 4. op’t vers 10. ende 18.20.
-
25
- Alsoo gekomen in sijne kennisse, dat hy na sijne gerechtigheyt wrake daer over doen wilde. Want het aengesichte des Heeren is tegen de gene die quaedt doen; om hare gedachtenisse van der aerden uyt te roeijen, Ps. 34.17.
-
26
- D. trouwen. Alsoo bov. 6.2. ende ond. 24.3. ende 28.6. ende 34.9. Deut. 7.3.
-
27
- Een levendigh beeldt van de sorghloose, ende vleeschelicke menschen, ter tijdt van nakende straffen. siet Matth. 24.38 Luce 17.28, 29. 1.Thess. 5.3.
-
28
- Hebr. Die gevonden worden. Hier uyt nemen eenige af, dat Lot meeer dochteren gehadt heeft, die by hare mannen in Sodom gebleven ende vergaen zijn.
-
29
- Of, in de straffe der ongerechtigheyt. siet bov. 4. op vers 13.
-
30
- Sonder twijffel belett zijnde door menigerley vleeschelicke gedachten ende bekommernissen.
-
31
- Die Lot bekent, ond. vers 19.
-
32
- T.w. de Heere, die by Abraham was staende ghebleven, bov. 18.22. ende van hem wech ghegaen, vers 33. Hoewel eenighe meynen dat het een van de Engelen gheweest zy, die Lot verschenen waren.
-
33
- Ofte, ontkomt, alsoo in’t volgende.
-
34
- Hebr. ziele, also ond. 37.21. Deut. 22. vers 26. Iosu. 2.13. 1.Reg. 19.3. 2.Reg. c. 7. vers 7. Matt. 2. vers 20. De sin is; dat hy moeste sijn goet vergeten, maer op sijn leven dencken.
-
35
- Te weten, tot de Engelen: richtende nochtans sijne woorden in’t volgende tot den Heere, die nu by de twee Enghelen schijnt teghenwoordigh geweest te zijn, als in’t voorgaende Capittel by Abraham geschiedt was.
-
36
- Siet bov. 6. op vers 8.
-
37
- Lot sorgt dat het gheberghte te verre sal zijn, ende dat hy onder wege van dat verderf soude mogen overvallen worden.
-
38
- Verst. het quaet der straffe, ghelijck dit woort alsoo dickwils gebruyckt wort. Siet Deut. 31.17. 1.Reg. 9.9. en 14.10. Ies. 45.7. Ier. 6.19. Amos 3.6.
-
39
- And. het is doch wat kleyns, ofte, geringhs; ende soo in het volgende.
-
40
- And. Is dat niet een kleyne sake?
-
41
- D. ick sal u goedertieren zijn, ende dese bede uyt genade vergunnen. siet dese maniere van spreken ond. 32.20. ende vergelijckt de aenteeckeninge.
-
42
- Om dat mijn Goddelijck besluyt is, u ghenadelick te verschoonen.
-
43
- D. kleyne, te voren genoemt Bela. bov. 14.2. Siet oock bov. 13. op vers 10.
-
e
- Deut. 29.23. Iesai. 13.19. Ierem. 20.16. ende 50.40. Thren. 4.6. Ezech. 16.50. Hose. 11.8. Amos 4.11. Zephan. 2.9. Luce 17.29. 2.Petr. 2.6. Iudae vers 7.
-
44
- T.w. de Sone Godes, die van een wesen, macht, ende heerlickheydt is met den Vader, ende hier te voren in dit ende het voorgaende cap. dickwils IEHOVAH, of, HEERE is genoemt geweest: den welcken de Vader alle oordeel heeft overgegeven, Ioan. 5.22.
-
45
- Te voren heeft Godt een algemeen oordeel uytghevoert door het water: hier gebruyckt hy een schrickelick, ende particulier oordeel door vyer, om daer mede te verteeren de heyloose verhitte Sodomiten. Een voorbeeldt van de eeuwige straffe, Apoc. 19.20. Dit is geschiet (na sommiger reeckeninge) in’t jaer na de scheppinge 2048.
-
46
- Voegt hier by, Adama ende Zeboim uyt Deut. 29.23. Hos. 11.8. Want alle dese vier steden zijn te gelijck verbrant.
-
47
- D. na ’t gevoelen van vele treffelicke Uytleggers, van den Vader, die door den Sone werckt, Ioa. 5.19.
-
48
- Tegen ’t gebodt vers 17. in welcke overtredinge, met ongeloove ende ongehoorsaemheyt vermengt geweest zijn gierigheyt ende ondanckbaerheyt.
-
49
- D. van achter Lot, die de leydtsman ende voorganger was, haestende om te komen ter plaetse, daer hy mochte behouden worden.
-
50
- Verst. haer lichaem, ’t welcke verandert is geweest in eene zoutachtige materie, seer hart om langh te duren, ende staende te blijven. siet Luc. 17.32. Iosephus betuyght, dat dese zout-pilaer noch tot sijnen tijde gestaen heeft, lib. Antiq. 1. cap. 12. Dese landtstreke is naderhandt genoemt de Zout-zee. Siet bov. 14.3.
-
52
- Eensdeels aen Abrahams voorbede: siet bov. 18.23, 24. Anderdeels aen sijne beloften. Siet bov. 12.3.
-
53
- D. in welcker eene. Siet dergelijcke maniere van spreken bov. 18.9. ende 19.12. Ione 1.5. Matth. 27.44.
-
54
- Daer hy nochtans te voren sich meynde alderveylighst te sullen bergen. Siet vers 20. maer nu vreest hy dat Godt die stadt mede soude mogen verderven, ofte, dat hy aldaer eenigh geweldt mochte lijden van de inwoonderen.
-
55
- Hebr. kleyne, ende alsoo in de volgende versen 34, 35, 38. D. de jonghste.
-
56
- Sy wisten wel, dat te Zoar mannen waren, maer vreesden dat die, gelijck andere, mede vergaen souden.
-
57
- Siet dese maniere van spreken bov. 6.4. ende 16.2, 4. Item, Deuter. 25.5.
-
58
- Hebr. na den wegh. Siet bov. c. 18. op ’t vers 11.
-
59
- Dien sy tot voorraedt op hare reyse van Sodom, ofte Zoar mede gebracht hadden.
-
60
- Een schrickelicke voorslagh, ende val in Lots huysgesin.
-
61
- Eenen sone, of kindt, alsoo ond. vers 34. siet bov. 4. op ’t vers 25.
-
62
- Hebr. Moab. Een volck in de Heylige Schrift genoegh bekent; hebbende gewoont aen de oost-zijde van de Iordane, ende de Doode-Zee, tusschen de riviere Arnon ende Iabboc.
-
63
- D. der Ammoniten. Een volck in de H. Schrift oock ghenoegh bekent; hebbende mede ghewoont oostwaert van Palestina, doch noortwaert van de Moabiten.
|